Cilt 13 Sayı 3 (2025): Business & Management Studies: An International Journal
Makaleler

Türkiye’de gıda enflasyonunun makroekonomik belirleyicileri: RALS tabanlı zaman serisi analizinden ampirik bulgular

PDF (İngilizce)
  • Sacit Sarı
Sacit Sarı
Dr. Arş. Görv., Munzur Üniversitesi, Tunceli, Türkiye

Yayınlanmış 25.09.2025

Anahtar Kelimeler

  • Food Inflation, RALS Cointegration Analysis, Turkish Economy
  • Gıda Enflasyonu, RALS Eşbütünleşme Analizi, Türkiye Ekonomisi

Nasıl Atıf Yapılır

Türkiye’de gıda enflasyonunun makroekonomik belirleyicileri: RALS tabanlı zaman serisi analizinden ampirik bulgular. (2025). Business & Management Studies: An International Journal, 13(3), 1229-1239. https://doi.org/10.15295/bmij.v13i3.2618

Telif Hakkı (c) 2025 Sacit Sarı

Creative Commons License

Bu çalışma Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License ile lisanslanmıştır.

Nasıl Atıf Yapılır

Türkiye’de gıda enflasyonunun makroekonomik belirleyicileri: RALS tabanlı zaman serisi analizinden ampirik bulgular. (2025). Business & Management Studies: An International Journal, 13(3), 1229-1239. https://doi.org/10.15295/bmij.v13i3.2618

Öz

Bu çalışma, Türkiye’de 2015:01–2025:03 döneminde aylık veriler kullanılarak gıda fiyat enflasyonunun makroekonomik belirleyicilerini analiz etmeyi amaçlamaktadır. Gıda fiyatlarındaki dalgalanmalar, özellikle düşük gelirli hane halklarının yaşam kalitesi ve gıda güvenliği üzerinde önemli etkiler meydana getirmektedir. Bu çerçevede, çalışmada bağımlı değişken olarak gıda fiyatları enflasyonu; açıklayıcı değişkenler olarak ise tarımsal girdi fiyat endeksi, ticari kredi faiz oranı, döviz kuru ve petrol fiyatı kullanılmıştır. Serilerin durağanlık özellikleri Zivot-Andrews testi ve yapısal kırılmalı RALS-LM testi ile analiz edilmiştir. Değişkenler arasında uzun dönemli eşbütünleşme ilişkisi olup olmadığı RALS-EG testi aracılığıyla sınanmış, uzun dönem katsayılar DOLS yöntemiyle araştırılmıştır. Ampirik bulgular, tarımsal girdi fiyatları, faiz oranları ve döviz kurunun gıda enflasyonu üzerinde pozitif ve anlamlı etkilere sahip olduğunu göstermektedir.  Elde edilen bulgular doğrultusunda, tarımsal üretim maliyetlerinin azaltılması, düşük faizli tarım kredilerinin yaygınlaştırılması ve enerji sübvansiyonlarının etkin biçimde yönetilmesi gıda enflasyonunu kontrol altına almak açısından önem arz etmektedir.

PDF (İngilizce)

Referanslar

  1. Abdullah, M., & Kalim, R. (2012). Empirical analysis of food price inflation in Pakistan. World Applied Sciences Journal, 16(7), 933-939.
  2. Aytekin, M., & Hatırlı, S. A. (2021). Türkiye’de İşlenmemiş Gıda Enflasyonunu Etkileyen Faktörlerin Analizi: ARDL Yaklaşımı. Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 8(3), 203-216.
  3. Baek, J., & Koo, W. W. (2010). Analysing factors affecting U.S. food price inflation. Canadian Journal of Agricultural Economics/Revue canadienne d'agroeconomie, 58(3), 303-320. https://doi.org/10.18037/ausbd.84248
  4. Bayramoğlu, A., & Koç Yurtkur, A. (2015). Türkiye’de Gıda ve Tarımsal Ürün Fiyatlarını Uluslararası Belirleyicileri. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 15(2), 63-73. https://doi.org/10.18037/ausbd.84248
  5. Blanchard, O., & Johnson, D. (2013). Macroeconomics. Pearson Higher Education.
  6. Bozkurt, H., & Mutlu Çamoğlu, S. (2025). Türkiye’de Gıda Enflasyonu Sorunsalı: Fourier Bootstrap ARDL. Fiscaoeconomia, 9(1), 372-390. https://doi.org/10.25295/fsecon.1519572
  7. Food and Agriculture Organization. (2024). The State of Agricultural Commodity Markets. Trade and nutrition: Policy coherence for healthy diets. Rome. https://doi.org/10.4060/cd2144en https://openknowledge.fao.org/server/api/core/bitstreams/88632d14-1183-4e20-a5d4-604e5f9a76d6/content
  8. Güloğlu, B., & Nazlioglu, Ş. (2013). Enflasyonun tarımsal fiyatlar üzerindeki etkileri: Panel Yumuşak Geçiş Regresyon analizi. Siyaset, Ekonomi ve Yönetim Araştırmaları Dergisi, 1(1), 1-20.
  9. Güngör, E., & Erer, D. (2022). Türkiye’deki Gıda Fiyatları ile Petrol Fiyatları ve Döviz Kuru Arasındaki Doğrusal Olmayan İlişkinin İncelenmesi: Zamanla-Değişen Parametreli VAR Modelleri. Alanya Akademik Bakış, 6(2), 2481-2497. https://doi.org/10.29023/alanyaakademik.1082332
  10. Hepsağ, A. (2022). Ekonometrik zaman serileri analizlerinde güncel yöntemler (WinRats Uygulamalı). Der Yayınları. İstanbul.
  11. Irz, X., Niemi, J., & Liu, X. (2013). Determinants of food price inflation in Finland—The role of energy. Energy Policy, 63, 656-663. https://doi.org/10.1016/j.enpol.2013.09.023
  12. İnal, V., Canbay, Ş., & Kırca, M. (2023). Determinants of food prices in Türkiye: Fourier Engle-Granger cointegration test. Journal of Economic Policy Researches, 10(1), 133-156. https://doi.org/10.26650/JEPR1132061
  13. Ismaya, B. I., & Anugrah, D. F. (2018). Determinant of food inflation. Bulletin of Monetary Economics and Banking, 21(1), 81-94. https://doi.org/10.21098/bemp.v21i1.926
  14. Komurcuoglu, E. D., & Artan, S. (2024). Türkiye’de İklim Değişikliğinin Gıda ve Tüketici Enflasyonu Üzerindeki Etkileri: ARDL Sınır Testi Yaklaşımı. Uluslararası Ekonomi ve Yenilik Dergisi, 10(2), 421-444. https://doi.org/10.20979/ueyd.1491951
  15. Kornher, L., Balezentis, T., & Santeramo, F. G. (2024). EU food price inflation amid global market turbulences during the COVID-19 pandemic and the Russia-Ukraine War (MPRA Paper No. 121673). University of Munich. https://mpra.ub.uni-muenchen.de/121673/
  16. Kuma, B., & Gata, G. (2023). Factors affecting food price inflation in Ethiopia: An autoregressive distributed lag approach. Journal of Agriculture and Food Research, 12, 100548. https://doi.org/10.1016/j.jafr.2023.100548
  17. Lee, H., Lee, J., & Im, K. (2015). More powerful cointegration tests with non-normal errors. Studies in Nonlinear Dynamics & Econometrics, 19(4), 397-413. https://doi.org/10.1515/snde-2013-0060
  18. Mankiw, N. G. (2022). Macroeconomics. Worth Publishers. New York, NY.
  19. Meng, M., Lee, J., & Payne, J. E. (2017). RALS-LM unit root test with trend breaks and non-normal errors: application to the Prebisch-Singer hypothesis. Studies in Nonlinear Dynamics & Econometrics, 21(1), 31-45. https://doi:10.1515/snde-2016-0050
  20. Norazman, U. Z., Khalid, H., & Ghani, G. M. (2018). Food ınflatıon: a study on key determınants and prıce transmıssıon processes for Malaysia. International Journal of Business & Society, 19(1), 117-138.
  21. Oral O., İ., Çakıcı, A., Yıldız, F., & Alayoubi, M. (2023). Determinants of food price in Turkey: A Structural VAR approach. Cogent Food & Agriculture, 9(1), 2247169. https://doi.org/10.1080/23311932.2023.2247169
  22. Samal, A., Ummalla, M., & Goyari, P. (2022). The impact of macroeconomic factors on food price inflation: an evidence from India. Future Business Journal, 8(1), 15. https://doi.org/10.1186/s43093-022-00127-7
  23. Sarı, S. (2024). Macro dynamics of inflation in the Turkish economy. Kocatepeı̇ı̇bfd, 26(2), 276-287. https://doi.org/10.33707/akuiibfd.1432536
  24. Stock, J. H., & Watson, M. W. (1993). A simple estimator of cointegrating vectors in higher order integrated systems. Econometrica, 61(4), 783–820. https://doi.org/10.2307/2951763
  25. Tadesse, G., Algieri, B., Kalkuhl, M., & von Braun, J. (2014). Drivers and triggers of international food price spikes and volatility. Food Policy, 47, 117–128. https://doi.org/10.1016/j.foodpol.2013.08.014
  26. Tumturk, O. (2025). Türkiye’de Uygulanan Sıkılaştırıcı Para Politikası Gıda Enflasyonu Üzerinde İstikrar Sağlar mı? İktisat Politikası Araştırmaları Dergisi, 12(1), 218-237. https://doi.org/10.26650/JEPR1584231
  27. World Bank. (2020). Drivers of Food Price Inflation in Turkey. World Bank.
  28. Yavuz, F., (2021). Türkiye'de Gıda Enflasyonu: Tarladan Çatala Sorunların Bir Göstergesi. İstanbul: SETA.
  29. Yıldırım, M. O. (2021). Drivers of food prices: New evidence from Turkey. Statistika: Statistics and Economy Journal, 101(3), 312–328.
  30. Zivot, E., & Andrews, D. W. K. (1992). Further evidence on the great crash, the oil-price shock, and the unit-root hypothesis. Journal of business & economic statistics, 20(1), 25-44.