Cilt 13 Sayı 3 (2025): Business & Management Studies: An International Journal
Makaleler

Aşırı niteliklilik algısının göreli yoksunluk üzerindeki etkisi: Örgütsel sessizliğin düzenleyici etkisi

PDF (İngilizce)
  • Serkan Çalışkan,
  • Eray Polat,
  • Ozan Esen
Serkan Çalışkan
Doç. Dr., Kastamonu Üniversitesi, Kastamonu, Türkiye
Eray Polat
Doç. Dr., Gümüşhane Üniversitesi, Gümüşhane, Türkiye
Ozan Esen
Doktora, Milli Eğitim Bakanlığı, Aydın. Türkiye

Yayınlanmış 25.09.2025

Anahtar Kelimeler

  • Perceived Overqualification, Organisational Silence, Relative Deprivation, Gastronomy Teachers
  • Algılanan Aşırı Niteliklilik, Örgütsel Sessizlik, Göreli Yoksunluk, Gastronomi Öğretmenleri

Nasıl Atıf Yapılır

Aşırı niteliklilik algısının göreli yoksunluk üzerindeki etkisi: Örgütsel sessizliğin düzenleyici etkisi. (2025). Business & Management Studies: An International Journal, 13(3), 1201-1216. https://doi.org/10.15295/bmij.v13i3.2616

Telif Hakkı (c) 2025 Serkan Çalışkan- Eray Polat- Ozan Esen

Creative Commons License

Bu çalışma Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License ile lisanslanmıştır.

Nasıl Atıf Yapılır

Aşırı niteliklilik algısının göreli yoksunluk üzerindeki etkisi: Örgütsel sessizliğin düzenleyici etkisi. (2025). Business & Management Studies: An International Journal, 13(3), 1201-1216. https://doi.org/10.15295/bmij.v13i3.2616

Öz

Bu çalışma, Türkiye'de sektör-okul-öğrenci iş birliğini geliştirmek amacıyla kurulan proje okullarında görev yapan gastronomi öğretmenlerinin aşırı niteliklilik, göreli yoksunluk ve örgütsel sessizlik algılarını ortaya koymayı ve bunlar arasındaki ilişkileri belirlemeyi amaçlamaktadır. Daha spesifik olarak, çalışma, algılanan aşırı nitelikliliğin göreli yoksunluk üzerindeki etkisini ve örgütsel sessizliğin bu ilişkideki moderatör rolünü inceleyecektir. Araştırma hipotezlerini test etmek amacıyla anket tekniği ile 204 öğretmenden veri toplanmıştır. Temel etki basit doğrusal regresyon analizi ile değerlendirilirken, moderatör etkiyi test etmek için PROCESS Macro kullanılmıştır. Etkileşim teriminin etkisi, Johnson-Neyman tekniği ile irdelenmiştir. Bulgular, kendilerini aşırı nitelikli hisseden öğretmenlerin, daha fazla yoksunluk hissetme eğiliminde olduklarını göstermektedir. Buna karşılık, örgütsel sessizlik algısı azaldıkça bu olumlu ilişki daha da güçlenmektedir. Çalışma, gelecekteki araştırmalar ve uygulamalar için çeşitli öneriler sunmaktadır. Bu çalışma, algılanan aşırı niteliklilik, göreli yoksunluk ve örgütsel sessizlik arasındaki ilişkiler üzerine yapılacak araştırmalara öncülük etme potansiyeline sahiptir. Ayrıca çalışma, aşırı nitelikliliğin kişi merkezli sonuçlar üzerindeki etkilerini inceleyen mevcut literatüre katkı sağlamaktadır.

PDF (İngilizce)

Referanslar

  1. Akbıyık, F. (2015). Aşırı nitelikliliğin görev performansına etkisi: Otelcilik sektörü çalışanları üzerine bir araştırma. İşletme Araştırmaları Dergisi, 7(2), 35-50.
  2. Alqarni, S. A. Y. (2020). How school climate predicts teachers' organisational silence. International Journal of Educational Administration and Policy Studies, 12(1), 12-27.
  3. Bagozzi, R.P. and Yi, Y. (1988). On the evaluation of structural equation models. Journal of the Academy of Marketing Science, 16(1), 74–94.
  4. Bergeron, D. M. and Thompson, P. S. (2020). Speaking up at work: the role of perceived organisational support in explaining the relationship between perceptions of organisational politics and voice behaviour. The Journal of Applied Behavioural Science, 56(2), 195-215.
  5. Bernerth, J. B.and Aguinis, H. (2016). A critical review and best‐practice recommendations for control variable usage. Personnel Psychology, 69(1), 229–283.
  6. Biçkes, D. M.and Toker Turna, B. (2024). Algılanan aşırı nitelikliliğin iş performansı üzerindeki etkisi: Dışsal prestij algısının düzenleyici rolü. Hacettepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 42(3), 414-438.
  7. Bowen, F.and Blackman, D. (2003). Organisational silence: A barrier to change and development in a pluralistic world. The Academy of Management Review, 28(4), 653-669.
  8. Bozkurt, S. (2023). Process makro ile aracilik, düzenleyicilik ve durumsal aracilik etki analizleri. Ekin Yayınevi.
  9. Bozkurt, S., Gligor, D., Locander, J. and Ahmad Rather., R. (2023). How social media self-efficacy and social anxiety affect customer purchasing from agile brands on social media. Journal of Research in Interactive Marketing, 17(6), 813-830.
  10. Brockman, A. J. (2024). Revitalising the role of relative deprivation: An analysis of contemporary teacher protest strike emergence. Education, Citizenship and Social Justice. https://doi.org/10.1177/17461979241242979
  11. Bryant, M. and Cox, J. W. (2004). Conversion stories as shifting narratives of organisational change. Journal of Organizational Change Management, 17(6), 578-592.
  12. Büchel, F. (2002). Overqualification: Reasons, measurement issues, and typological affinity to unemployment. International Journal of Manpower, 23(2), 15-25.
  13. Callan, M., Shead, N. and Olson, J. (2011). Personal relative deprivation, delay discounting, and gambling. Journal of Personality and Social Psychology, 101(5), 955-973.
  14. Callan, M. J., Sutton, R. M., Chobthamkit, P., Yeung, V., Leung, F. Y. N., Asano, R., Beattie, P., … Skylark, W. J. (2024). Personal relative deprivation and locus of control. Journal of Personality. https://doi.org/10.1111/jopy.12980
  15. Chen, G., Tang, Y. and Su, Y. (2021). The effect of perceived over-qualification on turnover intention from a cognition perspective. Frontiers in Psychology, 12, 699715.
  16. Cheng, Z. (2019). The impact of perceived overqualification on career satisfaction: A longitudinal study. Journal of Vocational Behaviour, 112, 120-130.
  17. Crosby., F. J. (1976). A model of person-environment interaction: An empirical investigation of the relative deprivation phenomenon. Psychological Bulletin, 83(4), 832-852.
  18. Çalışkan, S. (2022). Temel beceriler odağinda orta öğretimde gastronomi eğitimi. Journal of Tourism & Gastronomy Studies, 10(2), 1128-1146.
  19. Çavuşoğlu, S. and Köse, S. (2019). Örgütsel sessizlik ölçeği’nin türkçeye uyarlanmasi. Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 19(2), 365-387.
  20. Çubukçu, K. and Tarakçıoğlu, S. (2010). Örgütsel güven ve bağlılık ilişkisinin otelcilik ve turizm meslek lisesi öğretmenleri üzerinde incelenmesi. İşletme Araştırmaları Dergisi, 2(4), 57-78.
  21. Demir, M. and Demir, Ş. Ş. (2012). Yükseköğretim kurumlarında örgütsel sessizlik: turizm lisans eğitimi kurumları örneği. Milli Eğitim Dergisi, 42(193), 184-199.
  22. Demirtaş, Z. (2018). The relationships between organisational values, job satisfaction, organisational silence and affective commitment. European Journal of Education Studies, 4(11), 108-125.
  23. Edwards, J. R., Caplan, R. D. and Harrison, R. V. (1998). Person-environment fit theory: Conceptual foundations, empirical evidence, and directions for future research. In C. L. Cooper (Ed.), Theories of Organizational Stress (pp. 28-67). Oxford University Press.
  24. Erdogan, B., Tomás, I., Valls, V. and Gracia, F. J. (2018). Perceived overqualification, relative deprivation, and person-centric outcomes: The moderating role of career centrality. Journal of Vocational Behaviour, 107, 233-245.
  25. Erdogan, B. and Bauer, T. N. (2021). Overqualification at work: A review and synthesis of the literature. Annual Review of Organizational Psychology and Organizational Behaviour, 8, 259–283.
  26. Fine, S. and Nevo, S. (2008). Exploring the relationship between employee perceptions of fairness and organisational silence. Journal of Managerial Issues, 20(4), 465-487.
  27. Fornell, C. and Larcker, D. F. (1981). Evaluating structural equation models with unobservable variables and measurement error. Journal of Marketing Research, 18(1), 39–50.
  28. Freeman, R. B. (1976). The overeducated American. Academic Press.
  29. Gencer, M. (2018). Örgütsel sessizlik ve işgörenlerin tutumları üzerine bir araştırma. Journal of Organizational Behaviour, 15(2), 45-62.
  30. Gunay, A. (2022). Göreli yoksunluk: bir ölçek uyarlama çalişmasi. İktisadi İdari ve Siyasal Araştırmalar Dergisi, 7(17), 202-211.
  31. Gürlek, M. (2020). Kişi-çevre uyumu teorisinin iş gören davranışlarına etkisi. Journal of Business & Economics Research, 9(1), 45-58.
  32. Hair, J. F., Anderson, R. E., Tatham, R. L. and Black, W. C. (2010). Multivariate data analysis (7th Ed.). Pearson.
  33. Hirschman, A. O. (1970). Exit, voice, and loyalty: Responses to decline in firms, organisations, and states. Harvard University Press.
  34. Holland, J. L. (1997). Making vocational choices: A theory of vocational personalities and work environments. Psychological Assessment Resources.
  35. Hu, J., Erdogan, B., Bauer, T. N., Jiang, K., Liu, S. and Li, Y. (2015). There are lots of big fish in this pond: The role of peer overqualification on task significance, perceived fit, and performance for overqualified employees. Journal of Applied Psychology, 100(4), 1228-1238.
  36. Knoll, M. and Van Dick., R. (2013). Do I hear the whistle…? A first attempt to measure four forms of employee silence and their correlates. Journal of Business Ethics, 113(2), 349-362.
  37. Kock, N. (2015). Common method bias in PLS-SEM: A full collinearity assessment approach. International Journal of e-Collaboration, 11(4), 1–10.
  38. Lee, A., Erdogan, B., Tian, A., Willis, S. and Cao, J. (2021). Perceived overqualification and task performance: Reconciling two opposing pathways. Journal of Occupational and Organizational Psychology, 94(1), 80-106.
  39. Lin, X., Wu, C., Dong, Y., Chen, G., Wei, W. and Duan, J. (2022). Psychological contract breach and destructive voice: The mediating effect of relative deprivation and the moderating effect of leader emotional support. Journal of Vocational Behaviour, 135, 103720.
  40. Liu, F., Li, J., Lan, J. and Gong, Y. (2024). Linking perceived overqualification to work withdrawal, employee silence, and pro-job unethical behaviour in a Chinese context: The mediating roles of shame and anger. Review of Managerial Science, 18(3), 711-737.
  41. Lobene, E. V. and Meade, A. W. (2013). The effects of career calling and perceived overqualification on work outcomes for primary and secondary school teachers. Journal of Career Development, 40(6), 508-530.
  42. Luksyte, A., Bauer, T. N., Debus, M. E., Erdogan, B. and Wu, C.-H. (2022). Perceived overqualification and collectivism orientation: implications for work and nonwork outcomes. Journal of Management, 48(2), 319-349.
  43. Maynard, D. C., Joseph, T. A. and Maynard, A. M. (2006). Underemployment, job attitudes, and turnover intentions. Journal of Organizational Behaviour, 27(4), 509-536.
  44. Maynard, M. T. and Parfyonova, N. M. (2013). The role of the person-environment fit in predicting employee outcomes. Journal of Business and Psychology, 28(3), 437-450.
  45. MEB. (2019). MEB ile KTB arasında mesleki ve teknik eğitimi geliştirme işbirliği protokolü. https://mtegm.meb.gov.tr/upload/meb_protokol/2020_1026_153_47-ktb-turizm-protokolu-eylul-2019.pdf accessed on 01.10.2024.
  46. Morrison, E. and Milliken, F. (2000). Organisational silence: A barrier to change and development in a pluralistic world. The Academy of Management Review, 25(4), 706-725.
  47. Mesleki Teknik Eğitim Genel Müdürlüğü. (2024). Yiyecek içecek hizmetleri alanı çerçeve öğretim programı. https://meslek.meb.gov.tr/upload/cop9/yiyecekpro_9.pdf accessed on 1.10.2024.
  48. Oflaz, M. and Polat, E. (2023). İşyeri zorbalığı ve iş tatmininin iş stresi üzerindeki etkisi: Otel işletmelerinde bir araştırma. Güncel Turizm Araştırmaları Dergisi, 7(1), 258-280.
  49. Önder, E. (2017). Ortaöğretim okullarında örgütsel sessizliğin yordayıcısı olarak örgütsel adalet ve örgütsel bağlılık. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 18(2), 669-686.
  50. Özdemir, S. and Uğur, S. (2013). Çalışanların “örgütsel ses ve sessizlik” algilamalarinin demografik nitelikler açisindan değerlendirilmesi: kamu ve özel sektörde bir araştirma. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 27(1), 257-281.
  51. Özdemir, S.S., Polat, E. and Met, Ö.L. (2015). Bodrum'da faaliyet gösteren konaklama işletmelerince verilen iş ilanlarindaki işgören niteliklerinin analizi. Sosyal ve Beşeri Bilimler Araştırmaları Dergisi, 16(34), 121-138.
  52. Peiró, J. M., Agut, S. and Grau, R. (2010). The relationship between overeducation and job satisfaction among young spanish workers: the role of salary, contract of employment, and work experience. Journal of Applied Social Psychology, 40(3), 666-689.
  53. Pinder, C. C. and Harlos, K. P. (2001). Employee silence: Quiescence and acquiescence as responses to perceived injustice. Research in Personnel and Human Resources Management, 20, 331-369.
  54. Polat, E. and Ödemiş, M. (2023). Kariyer başarısına politik beceri ve lider-üye etkileşiminin etkisi: otel işletmelerine yönelik bir araştirma. GSI Journals Serie A: Advancements in Tourism, Recreation and Sports Sciences, 6(1): 88-105.
  55. Polat, E., Misir, İ., and Şahin, B. (2021). Hizmet Verme Yatkınlığının İşten Ayrılma Niyeti Üzerindeki Etkisinde İş Tatmininin Aracılık Etkisi. Turizm Akademik Dergisi, 8(1), 249-261.
  56. Runciman, W. G. (1966). Relative deprivation and social justice. University of California Press.
  57. Schreurs, B., Hamstra, M., Jawahar, I. and Akkermans, J. (2021). Perceived overqualification and counterproductive work behaviour: Testing the mediating role of relative deprivation and the moderating role of ambition. Personnel Review, 50(3), 1038-1055.
  58. Smith, H. J. and Pettigrew, T. F. (2015). Advances in relative deprivation theory and research. Social Justice Research, 28(1), 1-6.
  59. Smith, H. J. Pettigrew, T. F., Pippin, G. M. and Bialosiewicz, S. (2012). Relative deprivation: A theoretical and meta-analytic review. Personality and social psychology review, 16(3), 203-232.
  60. Soper, D. S. (2024). A priori sample size calculator for structural equation models, https://www.danielsoper.com/statcalc/calculator.aspx?id=89 accessed on 30.09.2024.
  61. Stouffer, S. A., Suchman, E. A., DeVinney, L. C., Star, S. A. and Williams, R. M. (1949). The American soldier: Adjustment during army life. (Studies in Social Psychology in World War II). Princeton University Press.
  62. Su, Y., Li, M. and Chen, G. (2021). Perceived over-qualification of primary school teachers and its impact on career satisfaction - An empirical study based on the survey data. International Journal of Electrical Engineering & Education. https://doi.org/10.1177/00207209211003266
  63. OED. (2024). Silence. Oxford English dictionary. https://www.oed.com/search/dictionary/?scope=Entries&q=silence accessed on 27.09.2024.
  64. Uzunbacak, H. and Karagöz, M. (2024). Aşırı nitelikliliğin iş performansı üzerindeki etkileri: Bir meta-analiz çalışması. Çalışma İlişkileri Dergisi, 29(2), 200-215.
  65. Vaisey, S. (2006). Education and its Discontents: Overqualification in America, 1972–2002. Social Forces, 85(2), 835-864.
  66. Van Vianen, A. E. (2018). Person–environment fit: A review of its basic tenets. Annual Review of Organizational Psychology and Organizational Behaviour, 5(1), 75-101.
  67. Wilkinson, R. G. and Pickett, K. E. (2007). The problems of relative deprivation: Why some societies do better than others. Social Science & Medicine, 65(9), 1965-1978.
  68. Wu, C., Tang, F. and Su, Y. (2017). Exploring the dimensions of perceived overqualification: An empirical study. Journal of Occupational and Organizational Psychology, 90(2), 235-257.
  69. Yaman, E. and Ruçlar, E. (2014). Örgütsel sessizlik ve sessizlik ortamlarının çalışan motivasyonu üzerindeki etkisi. Çalışma İlişkileri Dergisi, 5(3), 101-121.
  70. Yeşilaydın, G. and, Bayın, G. (2015). Örgütsel sessizliğin yönetimi: Sessizliğin nedenleri ve sonuçları. Journal of Organizational Behaviour Research, 8(4), 214-228.
  71. Yeşiltaş, M., Arici, H. E. and Sormaz, Ü. (2023). Does perceived overqualification lead employees to further knowledge hiding? The role of relative deprivation and ego depletion. International Journal of Contemporary Hospitality Management, 35(5), 1880-1900.
  72. Yıldız, B., Özdemir, F., Habib, E. and Çakı, N. (2017). Aşırı nitelikliliğin işten ayrilma niyeti üzerindeki etkisinde kolektif şükranin moderator etkisi. Örgütsel Davranış Araştırmaları Dergisi, 2(2), 40-61.
  73. Zheng, B. and Wang, Z. (2017). Perceived overqualification and its outcomes: The moderating role of organisational learning. Social Behaviour and Personality: an international journal, 45(10), 1675-1690.
  74. Zhou, X., Zhang, Y., Lin, Y. and Li., L. (2023). The influence of employees' perception of over-qualification on career compromise: Mediated by role conflict and sense of relative deprivation. Front. Psychol. 13, 1039800. https://doi.org/10.3389/fpsyg.2022.1039800