Cilt 13 Sayı 3 (2025): Business & Management Studies: An International Journal
Makaleler

Nepotizm algısının iş tatmini üzerindeki etkisinde kariyer beklentisinin aracı rolü: KOBİ’ler üzerine bir araştırma

PDF
  • Ferhat Uğurlu
Ferhat Uğurlu
Dr. Öğr. Üyesi, İskenderun Teknik Üniversitesi, Hatay, Türkiye

Yayınlanmış 25.09.2025

Anahtar Kelimeler

  • Nepotism, Career Expectations, Job Satisfaction, SME, Organisational Behaviour
  • Nepotizm, Kariyer Beklentisi, İş Tatmini, KOBİ, Örgütsel Davranış

Nasıl Atıf Yapılır

Nepotizm algısının iş tatmini üzerindeki etkisinde kariyer beklentisinin aracı rolü: KOBİ’ler üzerine bir araştırma. (2025). Business & Management Studies: An International Journal, 13(3), 1029-1046. https://doi.org/10.15295/bmij.v13i3.2594

Telif Hakkı (c) 2025 Ferhat Uğurlu

Creative Commons License

Bu çalışma Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License ile lisanslanmıştır.

Nasıl Atıf Yapılır

Nepotizm algısının iş tatmini üzerindeki etkisinde kariyer beklentisinin aracı rolü: KOBİ’ler üzerine bir araştırma. (2025). Business & Management Studies: An International Journal, 13(3), 1029-1046. https://doi.org/10.15295/bmij.v13i3.2594

Öz

Nepotizm, bireylerin mesleki yetkinlik ve deneyimlerinden bağımsız olarak yalnızca akrabalık bağları temelinde istihdam edilmesi veya örgüt içinde terfi ettirilmesi süreci olarak tanımlanmaktadır. Bu tür bir uygulama, özellikle örgütsel yapılar içerisinde adalet algısını zedeleyerek çalışanların motivasyon ve bağlılık düzeylerini olumsuz etkileyebilmektedir. Örgütlerin sürdürülebilir başarısında en kritik unsurun insan kaynağı olduğu dikkate alındığında, çalışanların tutum ve davranışlarını biçimlendiren faktörlerin incelenmesi önemli bir gereklilik halini almaktadır. Bu çalışmanın temel amacı, küçük ve orta ölçekli işletmelerde (KOBİ) görev yapan çalışanların nepotizm algılarının, kariyer beklentileri ve iş tatminleri üzerindeki etkisini incelemektir. Bu bağlamda, ilgili literatür ışığında nepotizm, kariyer beklentisi ve iş tatmini kavramlarına yönelik kuramsal bir çerçeve oluşturulmuş, ardından SPSS ve AMOS istatistik programları aracılığıyla analizler gerçekleştirilmiştir. Elde edilen sonuçlar, çalışanların nepotizm algılarının hem kariyer beklentileri hem de iş tatminleri üzerinde negatif yönlü ve anlamlı bir etkisi olduğunu göstermektedir. Nepotizmin yoğun algılandığı durumlarda, çalışanların kariyer hedeflerinde ve işlerine duydukları tatminlerinde belirgin bir düşüş yaşandığı söylenebilir. Bir diğer bulguya göre; Nepotizm algısının iş tatmini üzerindeki etkisinde kariyer beklentisinin aracı bir rolü olduğu ortaya çıkmıştır. Literatürde nepotizm, kariyer beklentisi ve iş tatmini gibi kavramlar ele alınmış olsa da bu üç değişkeni birlikte inceleyen çalışmaların sınırlı sayıda olması, bu araştırmanın özgün katkısını oluşturmaktadır.

PDF

Referanslar

  1. Abdalla, H. F., Maghrabi, A. S., & Raggad, B. G. (1998). Assessing the effect of nepotism on human resource managers. International Journal of Manpower, 19(8), 554–570. https://doi.org/10.1108/01437729810242235.
  2. Abubakar, A. M., Namin, B. H., Harazneh, I., & Shanmugam, M. (2017). Employees' turnover intentions: Influence of nepotism and cronyism in the workplace. Journal of Workplace Behavioral Health, 32(4), 283–303. https://doi.org/10.1080/15555240.2017.1399430.
  3. Akıncı, Z., (2002). Turizm Sektöründe İşgören İş Tatminini Etkileyen Faktörler: Beş Yıldızlı Konaklama İşletmelerinde Bir Uygulama. Akdeniz İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, no.4, 1-25.
  4. Alkan, B. N. (2019). Otel işletmelerinde algılanan nepotizm düzeyinin örgütsel adalet ve yaşam tatmini üzerindeki etkileri: Hatay ili örneği. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
  5. Alkan, B. N., & Giritlioğlu, İ. (2022). Otel işletmelerinde işgörenlerin örgütsel adalet ve nepotizm algılarının yaşam tatminine etkisi. Journal of Tourism Research Institute, 3(2), 123–136.
  6. Anderson, J. C., & Gerbing, D. W. (1988). Structural equation modeling in practice: A review and recommended two-step approach. Psychological Bulletin, 103(3), 411–423.
  7. Araslı, H., & Tümer, M. (2008). Nepotism, favoritism and cronyism: A study of their effects on job stress and job satisfaction in the banking industry of North Cyprus. Social Behavior and Personality: An International Journal, 36(9), 1237–1250. https://doi.org/10.2224/sbp.2008.36.9.1237.
  8. Araslı, H., Arıcı, H. E., & Araslı, F. (2016). Nepotizmin iş tatmini üzerine etkisinde prosedürel adaletin aracı rolü: KKTC otelcilik sektörü üzerine bir araştırma. Ekonomi ve Yönetim Araştırmaları Dergisi, 5(2), 1–20.
  9. Asunakutlu, T., & Avcı, Y. (2010). Aile işletmelerinde nepotizm algısı ve iş tatmini ilişkisi üzerine bir araştırma. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 15(2), 93–109.
  10. Avcu, A. (2017). Şirketlerde nepotizm uygulamasının çalışanların iş tatmini ve tükenmişlik düzeylerine etkisi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi.
  11. Aytaç, S. (2005). Çalışma hayatında kariyer: Yönetimi, planlaması, gelişimi ve sorunları. Ezgi Kitabevi Yayınları.
  12. Bagozzi, R. P., & Yi, Y. (1988). On the evaluation of structural equation models. Journal of the Academy of Marketing Science, 16(1), 74–94.
  13. Bakan, İ., Taşlıyan, M., Taş, F., & Aka, N. (2015). Örgüt depresyonu ve iş tatmini arasındaki ilişki; bir üniversitedeki akademisyenler üzerinde alan araştırması. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 4(1), 296–315.
  14. Baltacı, A. (2017). A comparison of Syrian migrant students in Turkey and Germany: Entrepreneurial tendencies and career expectations. European Journal of Educational Research, 6(1), 15–27.
  15. Baraz, A. B., & Atik, E. (2018). Otel çalışanlarının kariyer beklentilerinin kariyer stratejilerine etkisi ve pozitif ilişkisel yönetim ile ilişkisi. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (32), 1–17.
  16. Baron, R. M., & Kenny, D. A. (1986). The moderator–mediator variable distinction in social psychological research: Conceptual, strategic, and statistical considerations. Journal of Personality and Social Psychology, 51(6), 1173–1182. https://doi.org/10.1037/0022-3514.51.6.1173.
  17. Barut, B. (2015). Vekalet kuramı perspektifinden kayırmacılık. Türk İslam Dünyası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 5(2), 240–250.
  18. Baş, F. F. (2019). Nepotizmin çalışan davranışları üzerindeki etkileri. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Bursa Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
  19. Başol, O., & Çömlekçi, M. F. (2020). İş tatmini ölçeğinin uyarlanması: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Kırklareli Üniversitesi Sosyal Bilimler Meslek Yüksekokulu Dergisi, 1(2), 16–29.
  20. Bekesiene, S., Petrauskaite, A., & Kazlauskaite Markeliene, R. (2021). Nepotism and related threats to security and sustainability of the country: The case of Lithuanian organisations. Sustainability, 13(3), 1536. https://doi.org/10.3390/su13031536.
  21. Bellow, A. (2003). In praise of nepotism: A natural history. Doubleday Publishing.
  22. Büte, M., & Tekarslan, E. (2010). Nepotizmin çalışanlar üzerinde etkileri: Aile işletmelerine yönelik bir saha araştırması. Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 6(6/1), 1–21.
  23. Çalık, A., & Naktiyok, A. (2018). Nepotizmin örgütsel sessizliğe etkisinde öz yeterlilik algısının rolü: Hastane çalışanları üzerine bir araştırma. Ege Akademik Bakış, 18(3), 343-351.
  24. Çetin, F., & Basım, H. N. (2011). Psikolojik dayanıklılığın iş tatmini ve örgütsel bağlılık tutumlarındaki rolü. İş, Güç, Endüstri İlişkileri ve İnsan Kaynakları Dergisi, 13(3), 79-94.
  25. Demaj, E. (2012). Nepotism, favoritism and cronyism and their impact on organisational trust and commitment; the service sector case in Albania [Yayımlanmamış doktora tezi]. Epoka University.
  26. Demirel, Y., & Özçınar, M. F. (2009). Örgütsel vatandaşlık davranışının iş tatmini üzerine etkisi: Farklı sektörlere yönelik bir araştırma. İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 23(1), 129-145.
  27. Erdem, T. L., Ceylan, M., & Saylan, A. (2013). Nepotizmin iş tatmini üzerindeki etkisi: Bir uygulama örneği. İnsan ve Toplum, 4(1), 23-35.
  28. Ford, R., & McLaughlin, F. (1985). Nepotism. Personnel Journal, 64(1), 57–60.
  29. Fornell, C., & Larcker, D. F. (1981). Evaluating structural equation models with unobservable variables and measurement error. Journal of Marketing Research, 18(1), 39-50. https://doi.org/10.2307/3151312.
  30. George, D., & Mallery, P. (2019). IBM SPSS statistics 26 step by step: A simple guide and reference. Routledge.
  31. Ghiselli, R. F., La Lopa, J. M., & Bai, B. (2001). Job satisfaction, life satisfaction, and turnover intent: Among food-service managers. Cornell Hotel and Restaurant Administration Quarterly, 42(2), 28-37.
  32. Gjinovci, A. (2016). The impact of nepotism and corruption on the economy and HR, economic and environmental studies (E&ES). Economic and Environmental Studies, 16(3), 421-434.
  33. Gupta, N., Chatterjee, A., & Kumar, R. (2018). Liyakat ve nepotizm: İşletme yönetiminde kayırmacılığın etkileri. İşletme Araştırmaları Dergisi, 7(2), 124-139.
  34. Güven, M., Bakan, İ., & Yeşil, S. (2005). Çalışanların iş ve ücret tatmini boyutlarıyla demografik özellikler arasındaki ilişkiler: Bir alan çalışması. [Dergi bilgisi eksik], 12(1), 127-151.
  35. Hayajenh, A. F., Maghrabi, A. S., & Al-Dabbagh, T. H. (1994). Research note: Assessing the effect of nepotism on human resource managers. International Journal of Manpower, 15(1), 60-67.
  36. Iacobucci, D., Saldanha, N., & Deng, X. (2007). A meditation on mediation: Evidence that structural equations models perform better than regressions. Journal of consumer psychology, 17(2), 139-153.
  37. İmamoğlu, S. Z., Keskin, H., & Erat, S. (2004). Ücret, kariyer ve yaratıcılık ile iş tatmini arasındaki ilişkiler: Tekstil sektöründe bir uygulama. Yönetim ve Ekonomi Dergisi, 11(1), 167-176.
  38. Jones, R. G., & Stout, T. (2015). Policing nepotism and cronyism without losing the value of social connection. Industrial and Organisational Psychology: Perspectives on Science and Practice, 8, 2–12.
  39. Judge, T. A., Locke, E. A., Durham, C. C., & Kluger, A. N. (1998). Dispositional effects on job and life satisfaction: The role of core evaluation. Journal of Applied Psychology, 83(1), 17-34. https://doi.org/10.1037/0021-9010.83.1.17.
  40. Karacaoğlu, K., & Yörük, D. (2012). Çalışanların nepotizm ve örgütsel adalet algılamaları: Orta Anadolu bölgesinde bir aile işletmesi uygulaması. İş, Güç Endüstri İlişkileri ve İnsan Kaynakları Dergisi, 14, 43-64.
  41. Kerse, G., & Babadag, M. (2018). I'm out if nepotism is in: The relationship between nepotism, job standardisation and turnover intention. Ege Academic Review, 18(4), 631-644.
  42. Khan, A. S. (2010). Theories of job-satisfaction: Global applications & limitations. Gomal University Journal of Research, 26(2), 45-62.
  43. Kılınç, M., Tortumlu, M., & Uzun, K. (2021). Öğretmenlerin kariyer tatmini düzeylerinin demografik değişkenlere göre incelenmesi. Karadeniz Sosyal Bilimler Dergisi, 13(24), 231-252.
  44. Knight, D. K., Crutsinger, C., & Kim, H. (2006). The impact of retail work experience, career expectation, and job satisfaction on retail career intention. Clothing and Textiles Research Journal, 24(1), 1-14.
  45. Koçoğlu, C. M. (2015). Akademik personelin iş tatmin düzeylerinin ölçülmesi. Ordu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 5(13), 16-35.
  46. Kong, H., Wang, S., & Fu, X. (2015). Meeting career expectation: Can it enhance job satisfaction of Generation Y? International Journal of Contemporary Hospitality Management, 27(1), 147-168.
  47. Korkmaz, H. S. (2019). Toplumsal cinsiyet ayrımı ve örgütsel adaletin kariyer beklentisi üzerindeki etkisine yönelik bir araştırma (Yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi, Türkiye).
  48. Kökalan, Ö., & Avcı, A. (2020). Şirketlerde nepotizm uygulamasının çalışanların iş tatmini ve tükenmişlik düzeylerine etkisi. In İ. G. Yumuşak (Ed.), 14th International Conference on Knowledge, Economy & Management Proceedings.
  49. Kwakye, E., Nor, K., & Nor, N. (2010). Nepotism and tribalism in teams: An initial investigation. Africa Journal of Business Management, 4(16), 3508–3512.
  50. Lemos, S., & Scur, D. (2019). Nepotism in public administration: A systematic review and a theoretical framework. Public Personnel Management, 48(1), 52–74.
  51. Maltzer, K., & Renzl, B. (2007). Personality traits, employee satisfaction and affective commitment. Total Quality Management & Business Excellence, 18(5), 589–598.
  52. Metz, A. J., Fouad, N., & Ihle-Helledy, K. (2009). Career aspirations and expectations of college students: Demographic and labor market comparisons. Journal of Career Assessment, 17(2), 155–171.
  53. Mishra, R. S., & Bhaskar, U. (2017). Nepotism in hiring decisions: A review. Journal of Applied Psychology, 102(8), 1101–1121.
  54. Neboğlu, E. K. (2020). İş tatmini ve değişkenleri: Gümüşhane Üniversitesi öğretim elemanları örneği (Yüksek lisans tezi, Avrasya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Trabzon).
  55. Oruç, E. (2020). Türkiye’de işe yabancılaşma (work alienation) literatürüne ilişkin betimsel bir inceleme. Manisa Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 18(4), 327–351.
  56. Özçelik, E. (2021). Nepotizm (Akraba kayırmacılığı). In C. C. Aktan & O. K. Acar (Eds.), Kamu Yönetiminde Kayırmacılık (ss. 160–177). SOBİAD Hukuk ve İktisat Araştırmaları Yayınları.
  57. Özçınar, M. F., Demirel, Y., & Özbezek, B. D. (2015). Çalışanların örgütsel adalet algıları ve örgütsel sessizlik arasındaki ilişkinin incelenmesi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1(13), 150–171.
  58. Özdemir, Y., Çelik, F., & Yılmaz, A. (2021). Nepotizmin iş tatmini ve örgütsel bağlılık üzerindeki olumsuz etkileri. İşletme ve Ekonomi Dergisi, 33(3), 210–228.
  59. Özler, H., & Gümüştekin, G. E. (2007). Aile işletmelerinde nepotizmin gelişim evreleri ve kurumsallaşma. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (17), 437-450.
  60. Özsemerci, K. (2003). Türk kamu yönetiminde yolsuzluklar, nedenleri, zararları ve çözüm önerileri. Ankara: Sayıştay Yayınları.
  61. Padgett, M. Y., Padgett, R. J., & Morris, K. A. (2019). Reactions to nepotism in the hiring process: The role of family member qualifications. Journal of Organizational Psychology, 19(4), 106–120.
  62. Perrone, K. M., Tschopp, M. K., Snyder, E. R., Boo, J. N., & Hyatt, C. (2010). A longitudinal examination of career expectations and outcomes of academically talented students 10 and 20 years post–high school graduation. Journal of Career Development, 36(4), 291–309.
  63. Prokosch, R. (2001). Nepotism. Calgary Magazine.
  64. Riggio, R. E., & Saggi, K. (2015). If we do our job correctly, nobody gets hurt by nepotism. Industrial and Organisational Psychology, 8(1), 19-21.
  65. Robinson, S., Murrells, T., & Clinton, M. (2006). Highly qualified and highly ambitious: Implications for workforce retention of realising the career expectations of graduate nurses in England. Human Resource Management Journal, 16(3), 287–312.
  66. Sağlam, A. (2020). Kariyer yönetimi ve afiliasyon modelinde iki farklı kurum personelinin kariyer beklentisi ve karşılaştırmaları (Yüksek lisans tezi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü).
  67. Scandura, T. A., & Schriesheim, C. A. (1991). Effects of structural characteristics of mentoring dyads on protégé outcomes. In Proceedings of the Southern Management Association Meeting (ss. 206–208). Atlanta: Bepress.
  68. Schermelleh-Engel, K., Moosbrugger, H., & Müller, H. (2003). Evaluating the fit of structural equation models: Tests of significance and descriptive goodness-of-fit measures. Methods of Psychological Research Online, 8(2), 23–74.
  69. Sekaran, U. (2000). Research methods for business: A skill building approach (3rd ed.). John Wiley & Sons.
  70. Sırkıntıoğlu Yıldırım, Ş., Tohum, E. U., & Esen, Ü. B. (2024). The effect of nepotism perception on career anxiety: A multiple group analysis. Yükseköğretim Dergisi, 14(2), 93–106. https://doi.org/10.53478/yuksekogretim.1373635
  71. Şapcılar, M. C. (2017). Turizm sektöründe kayırmacılığın etkileri: Otel işletmeleri üzerine bir inceleme (Doktora tezi, Necmettin Erbakan Üniversitesi, Türkiye).
  72. Tabachnick, B. G., & Fidell, L. S. (2013). Using multivariate statistics (6th ed.). Allyn & Bacon.
  73. Vinton, K. (1998). Nepotism: An interdisciplinary model. Family Business Review, 11(4), 297–312. https://doi.org/10.1111/j.1741-6248.1998.00297.x
  74. Woods, R. C. (1993). Managing to meet employee expectations: Quality improvement tools narrow the gap between employee expectations and company resources. Human Resource Planning, 16(4), 13–28.
  75. Yanık, K. (2023). Şeffaf işe alım ve liyakat: Nepotizmin azaltılması için öneriler. İnsan Kaynakları Yöntemleri, 5(1), 22–36.
  76. Yavuz, H., & Güçer, E. (2021). Nepotizm-örgütsel adalet algısı ilişkisinde rekreatif aktivite tercihlerinin rolü. Journal of Recreation and Tourism Research, 8(3), 355–372.
  77. Yılmaz, M. K., Onan, F. G., & Günnar, M. (2024). Havacılıkta nepotizm: Düşük maliyetli havayolu şirketlerinde çalışan kabin ekipleri üzerine bir araştırma. İş'te Davranış Dergisi, 9(2), 59–74.
  78. Yücel, İ., & Özkalan, S. (2012). Aile işletmeleri, kurumsallaşma ve nepotizm. Erzincan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5(2), 247–276.