Cilt 13 Sayı 3 (2025): Business & Management Studies: An International Journal
Makaleler

Sivil havacılıkta çalışan bağlılığı ve performansı artırmada katılımcı liderliğin rolü: modern yönetim perspektifi

PDF
  • Fatih Karaman
Fatih Karaman
Dr. Öğr. Üyesi, İstanbul Medipol Üniversitesi, İstanbul, Türkiye

Yayınlanmış 25.09.2025

Anahtar Kelimeler

  • Civil Aviation, Participatory Leadership, Business Performance, Employee Loyalty
  • Sivil Havacılık, Katılımcı Liderlik, İş Performansı, Çalışan Bağlılığı

Nasıl Atıf Yapılır

Sivil havacılıkta çalışan bağlılığı ve performansı artırmada katılımcı liderliğin rolü: modern yönetim perspektifi. (2025). Business & Management Studies: An International Journal, 13(3), 1114-1131. https://doi.org/10.15295/bmij.v13i3.2607

Telif Hakkı (c) 2025 Fatih Karaman

Creative Commons License

Bu çalışma Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License ile lisanslanmıştır.

Nasıl Atıf Yapılır

Sivil havacılıkta çalışan bağlılığı ve performansı artırmada katılımcı liderliğin rolü: modern yönetim perspektifi. (2025). Business & Management Studies: An International Journal, 13(3), 1114-1131. https://doi.org/10.15295/bmij.v13i3.2607

Öz

Çalışmanın amacı Türk Sivil Havacılık sektöründe çalışan bağlılığı ve performans artırılmasında katılımcı liderliğin etkilerinin araştırılmasıdır. Çalışan bağlılığı kavramının araştırılmasının, yapılan işe veya çalışılan iş yerlerine bağlılığın sonuçlara etkilerinin görülmesi bakımından önemli bir etken olduğu düşünülmektedir. Duygusallığın her zaman üst seviyede olduğu Türk sosyal hayatında futbol takımı tutmak gibi iş yeri bağlılığının oluşabildiği düşünülmektedir. Dolayısıyla bu çalışmada sivil havacılık sektörü genelinde performansın yükseltilmesi ve çalışan bağlılığının artırılmasında katılımcı liderlerin etkisi de araştırılmıştır. Çalışmada Türk sivil havacılık sektörünün merkezi konumunda olduğu bilinen İstanbul ili sınırları içindeki sivil havacılık kuruluşlarında çalışanlar dikkate alınmıştır. Araştırmada kullanılan ölçeklerin uygunluğunun kontrolü için ilk olarak 60 kişilik katılımcı grubuna bir çeşit ön test uygulanmıştır. Elde edilen bilgilerin DFA kullanılarak incelenerek sonuçlarında ölçekler ile ilgili istatistiki bir engelin olmadığı anlaşılmasından sonra asıl örneklem grubuna uygulanmasına karar verilmiştir. 21-31 Mayıs 2025 tarihleri arasında ilgili kuruluşlardan çalışmaya katılanların doldurduğu anket formlarından sonuçta 579 adet kullanılabilir veri elde edilmiştir. Sivil havacılık sektörü üzerinde yapılan birçok araştırma olmasına karşılık özellikle performans artırılmasında çalışan bağlılığı ile katılımcı liderin etkilerinin birlikte incelendiği çalışmaların olmayışı ve özellikle katılımcı liderlik kavramının sivil havacılık sektöründeki etkilerinin araştırılması bakımından çalışmanın literatüre farklı bakış açısı kazandıracağı düşünülmektedir.

PDF

Referanslar

  1. Ababneh, O. M. A. (2021). How do green HRM practices affect employees' green behaviors? The role of employee engagement and personality attributes. Journal of Environmental Planning and Management, 64(7), 1204-1226.
  2. AbuAlRub, R. F. (2004). Job stress, job performance, and social support among hospital nurses. Journal of nursing scholarship, 36(1), 73-78.
  3. Ahad, T. R., Khan, N., Subbarao, A., & Rahman, H. M. (2024). Unlocking work-life balance: the impact of participative leadership on reducing emotional exhaustion. Cogent Business & Management, 11(1), 2372456.
  4. Alarifi, G., & Adam, N. A. (2023). The role of participatory leadership and employee innovative behavior on smes' endurance. Sustainability, 15(3), 2740.
  5. Ansong, A., Owusu, S. A., Ansong, L. O., & Andoh, R. P. K. (2024). Leader humility and organisational citizenship behaviour: the mediating roles of job satisfaction and employee engagement. Cogent Business & Management, 11(1), 2358166.
  6. Arar, T. (2020). Akademide iş yeri mutluluğu ile performans arasındaki ilişkide iş yaşam dengesi ve duygusal zekânın rolü. Kırıkkale Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
  7. Avolio, B. J., Gardner, W. L., Walumbwa, F. O., Luthans, F., & May, D. R. (2004). Unlocking the mask: A look at the process by which authentic leaders impact follower attitudes and behaviors. The leadership quarterly, 15(6), 801-823.
  8. Bartram, D. (2005). The Great Eight competencies: a criterion-centric approach to validation. Journal of applied psychology, 90(6), 1185.
  9. Bass, B. (1990). Bass and Stogdill's Handbook of Leadership: Theory, Research, and Managerial Applications. London: Free Press: Collier MCmillan.
  10. Benligiray, S. (2004). İnsan Kaynakları Yönetimi, Anadolu Üniversitesi Yayınları.
  11. Benoliel, P., & Barth, A. (2017). The implications of the school's cultural attributes in the relationships between participative leadership and teacher job satisfaction and burnout. Journal of educational Administration, 55(6), 640-656.
  12. Benoliel, P., & Somech, A. (2014). The health and performance effects of participative leadership: Exploring the moderating role of the Big Five personality dimensions. European Journal of Work and Organizational Psychology, 23(2), 277-294.
  13. Borman, W. C., & Motowidlo, S. J. (1997). Task performance and contextual performance: The meaning for personnel selection research. Human performance, 10(2), 99-109.
  14. Campbell, J. P. (1990). Modeling the performance prediction problem in industrial and organisational psychology. Handbook of Industrial and Organizational Psychology/Consulting Psychologists Press, Inc.
  15. Ceylan, A. K. (2016). İşgörenlerin örgütsel adalet algısının iş tatmini ve performans üzerine etkisi: Güneydoğu anadolu bölgesi gıda sektörü örneği.
  16. Cohen, A. (2003). Multiple commitments in the workplace: An integrative approach. Lawrence Erlbaum.
  17. Cohen, A. (2007). Commitment before and after: An evaluation and reconceptualisation of organisational commitment. Human resource management review, 17(3), 336-354.
  18. Çalışkan, A., & Köroğlu, E. Ö. (2022). Job performance, task performance, contextual performance: development and validation of a new scale. Uluslararası İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 8(2), 180-201.
  19. Çelebi, F. (2021). Dijital çağda liderlik ve girişimcilik. Ankara: İksad Yayınevi, 809-830.
  20. Dirik, D., Eryılmaz, İ., & Gülova, A. A. (2017). Liderin Yumuşak ve Sert Güç Kaynakları ile Çalışan Performansı Arasındaki İlişkilere Yönelik Bir Araştırma: Tarafların Cinsiyetinin Düzenleyici Rolü. Uluslararası İktisadi ve İdari İncelemeler Dergisi, 1-20.
  21. Dolatabadi, H. R., & Safa, M. (2010). The effect of directive and participative leadership style on employees' commitment to service quality. International Bulletin of Business Administration, 9(1), 31-42.
  22. Eva, N., Newman, A., Miao, Q., Cooper, B., & Herbert, K. (2019). Chief executive officer participative leadership and the performance of new venture teams. International Small Business Journal, 37(1), 69-88.
  23. FAA. (2004). AC 120-51E Crew Resource Management Training. Federal Aviation Administration.
  24. Feldman, H. (2012). Nursing Leadership: A Concise Encyclopedia, Second Edition. Newyork: Springer Publishing Company.
  25. Guerrero, C. A. G. (2011). Desarrollo humano y crecimiento económico en Colombia. Cuadernos Geográficos, 48, 207-231.
  26. Horn, S. (2003). Take the bully by the horns: Stop unethical, uncooperative, or unpleasant people from running and ruining your life. Macmillan.
  27. House, R. J. (1996). Path-goal theory of leadership: Lessons, legacy, and a reformulated theory. The leadership quarterly, 7(3), 323-352.
  28. Huang, X., Shi, K., Zhang, Z., & Cheung, Y. L. (2006). The impact of participative leadership behavior on psychological empowerment and organisational commitment in Chinese state-owned enterprises: The moderating role of organisational tenure. Asia Pacific Journal of Management, 23(3), 345-367.
  29. ICAO. (2018). Safety Management Manual (SMM), Doc 9859 (4th ed.). International Civil Aviation Organization.
  30. Jalagat, R. (2016). Job performance, job satisfaction, and motivation: A critical review of their relationship. International Journal of Advances in Management and Economics, 5(6), 36-42.
  31. Johnson, R. E., & Chang, C. H. (2006). "I" is to continuance as "we" is to affective: The relevance of the self‐concept for organisational commitment. Journal of Organizational Behavior: The International Journal of Industrial, Occupational and Organizational Psychology and Behavior, 27(5), 549-570.
  32. Judge, T. A., & Bono, J. E. (2001). Relationship of core self-evaluations traits—self-esteem, generalised self-efficacy, locus of control, and emotional stability—with job satisfaction and job performance: A meta-analysis. Journal of applied Psychology, 86(1), 80.
  33. Kahai, S. S., Sosik, J. J., & Avolio, B. J. (1997). Effects of leadership style and problem structure on work group process and outcomes in an electronic meeting system environment. Personnel psychology, 50(1), 121-146.
  34. Kahn, W. A. (1990). Psychological conditions of personal engagement and disengagement at work. Academy of management journal, 33(4), 692-724.
  35. Kesen, M. (2014). İnsan kaynakları yönetimi uygulamaları ve örgüt kültürünün çalışan performansı üzerine etkileri.
  36. Kim, M., & Beehr, T. A. (2023). Empowering leadership improves employees' positive psychological states to result in more favorable behaviors. The International Journal of Human Resource Management, 34(10), 2002-2038.
  37. Kitada, M., Williams, E., & Froholdt, L. L. (Eds.). (2015). Maritime women: Global leadership. Springer Berlin Heidelberg.
  38. Koçel, T. (2010). İşletme Yöneticiliği, İstanbul: Beta Yayınevi.
  39. Koopman, P. L., & Wierdsma, A. F. (2013). Participative management. In A handbook of work and organisational psychology (pp. 297-324). Psychology Press.
  40. Kwon, K., & Kim, T. (2020). An integrative literature review of employee engagement and innovative behavior: Revisiting the JD-R model. Human resource management review, 30(2), 100704.
  41. Lam, S. S., Chen, X. P., & Schaubroeck, J. (2002). Participative decision making and employee performance in different cultures: The moderating effects of allocentrism/idiocentrism and efficacy. Academy of management Journal, 45(5), 905-914.
  42. Lewin, K., Lippitt, R., & White, R. K. (1939). Patterns of aggressive behavior in experimentally created "social climates". Journal of Social Psychology, 10(2), 271–299.
  43. Liou, S. R. (2008, July). An analysis of the concept of organisational commitment. In Nursing forum (Vol. 43, No. 3, pp. 116-125). Malden, USA: Blackwell Publishing Inc.
  44. Ly, B. (2024). Transforming commitment into performance: a study of digital transformation in the Cambodian public sector amidst a pandemic. Cogent Business & Management, 11(1), 2333609.
  45. Meyer, J. P., Allen, N. J., & Gellatly, I. R. (1990). Affective and continuance commitment to the organisation: Evaluation of measures and analysis of concurrent and time-lagged relations. Journal of applied psychology, 75(6), 710.
  46. Meyer, J. P., & Allen, N. J. (1991a). A three-component conceptualisation of organisational commitment. Human resource management review, 1(1), 61-89.
  47. Meyer, J. P., & Allen, N. J. (1991b). A three-component conceptualisation of organisational commitment. Human resource management review, 1(1), 61-89.
  48. Meyer, J. P. & Allen, N. J. (1997). Commitment in the workplace. Theory, Research, and Application. Thousand Oaks, CA: Sage.
  49. Miao, Q., Newman, A., & Huang, X. (2014). The impact of participative leadership on job performance and organisational citizenship behavior: Distinguishing between the mediating effects of affective and cognitive trust. The International Journal of Human Resource Management, 25(20), 2796-2810.
  50. Miller, K. I., & Monge, P. R. (1986). Participation, satisfaction, and productivity: A meta-analytic review. Academy of management Journal, 29(4), 727-753.
  51. Miraglia, M., Alessandri, G., & Borgogni, L. (2015). Trajectory classes of job performance: The role of self-efficacy and organisational tenure. Career development international, 20(4), 424-442.
  52. Motowidlo, S. J., & Van Scotter, J. R. (1994). Evidence that task performance should be distinguished from contextual performance. Journal of Applied psychology, 79(4), 475.
  53. Mucuk, I. (2014). Modern Isletmecilik. 19. Baskı, Istanbul: Türkmen Kitabevi.
  54. Mugizi, W., Bakkabulindi, F. E., & Bisaso, R. (2015). Framework for the study of employee commitment. Makerere Journal of Higher Education, 7(2), 15-47.
  55. Mulki, J. P., Jaramillo, F., & Locander, W. B. (2006). Emotional exhaustion and organisational deviance: Can the right job and a leader's style make a difference?. Journal of Business Research, 59(12), 1222-1230.
  56. Nguyen, N. P., Hang, N. T. T., Hiep, N., & Flynn, O. (2023). Does transformational leadership influence organisational culture and organisational performance: Empirical evidence from an emerging country. IIMB Management Review, 35(4), 382-392.
  57. Northhouse, P. (2010). Leadership Theory and Practice, Fifth Edition. ABD: Sage Publications.
  58. Özaydın, M. M., & Özdemir, Ö. (2014). Çalışanların bireysel özelliklerinin iş tatmini üzerindeki etkileri: Bir kamu bankası örneği. İşletme Araştırmaları Dergisi, 6(1), 251-281.
  59. Özdemir, Y. (2017). İşe alım: Süreç, kavram, uygulama. Sakarya: Sakarya Yayıncılık.
  60. Özgen, H., & Yalçın, A. (2017). İnsan kaynakları yönetimi stratejik bir yaklaşım. Akademisyen Kitabevi.
  61. Öztürk, C. (2020). İç-Dış Kontrol Odaklılığın Liderlik ve Cinsiyet Bağlamında İncelenmeleri: Bitlis Eren Üniversitesi Öğrencileri Ampirik Uygulaması. Akademik İzdüşüm Dergisi, 5(2), 102-113.
  62. Park, H. Y., Christie, R. L., & Sype, G. E. (2014). Organisational commitment and turnover intention in union and non-union firms. SAGE open, 4(1), 2158244013518928.
  63. Park, J., Lee, K. H., & Kim, P. S. (2016). Participative management and perceived organisational performance: The moderating effects of innovative organisational culture. Public Performance & Management Review, 39(2), 316-336.
  64. Parker, S. K., Bindl, U. K., & Strauss, K. (2010). Making things happen: A model of proactive motivation. Journal of management, 36(4), 827-856.
  65. Peltekoğlu, F. B., & Askeroğlu, E. D. Halkla İlişkilerde Güncel Yaklaşımlar: Public Relations Review Dergisi Üzerine Bibliyometrik Analiz Current Issues in Public Relations: A Bibliometric Analysis of The Journal of Public Relations Review.
  66. Picazo Rodríguez, B., Verdú-Jover, A. J., Estrada-Cruz, M., & Gomez-Gras, J. M. (2024). Does digital transformation increase firms' productivity perception? The role of technostress and work engagement. European Journal of Management and Business Economics, 33(2), 137-156.
  67. Rafiei, M., Amini, M., & Foroozandeh, N. (2014). Studying the impact of the organisational commitment on the job performance. Management science letters, 4(8), 1841-1848.
  68. Ricketts, C., & Ricketts, J. (2010). Leadership: Personal development and career success. Cengage Learning.
  69. Rossberger, R. J., & Krause, D. E. (2015). Participative and team-oriented leadership styles, countries' education level, and national innovation: the mediating role of economic factors and national cultural practices. Cross-cultural research, 49(1), 20-56.
  70. Rotundo, M., & Sackett, P. R. (2002). The relative importance of task, citizenship, and counterproductive performance to global ratings of job performance: A policy-capturing approach. Journal of applied psychology, 87(1), 66.
  71. Sabuncuoğlu, E. T. (2007). Eğitim, Örgütsel Bağlılık ve İşten Ayrılma Niyeti Arasındaki İlişkilerin İncelenmesi. Ege Akademik Bakış Dergisi, 7(2).
  72. Serbes, K. (2019). Esnek çalışma ve iş-aile yaşamı dengesi: AB ve Türkiye’deki düzenlemelere yönelik betimleyici bir incelem (Master's thesis, Namık Kemal Üniversitesi).
  73. Schaufeli, W. B., & Bakker, A. B. (2004). Job demands, job resources, and their relationship with burnout and engagement: A multi‐sample study. Journal of Organizational Behavior: The International Journal of Industrial, Occupational and Organizational Psychology and Behavior, 25(3), 293-315.
  74. Schermelleh-Engel, K., Moosbrugger, H., & Müller, H. (2003). Evaluating the fit of structural equation models: Tests of significance and descriptive goodness-of-fit measures. Methods of psychological research online, 8(2), 23-74.
  75. Shong, L. (2008). International Management, First Edition. ABD: Aberdeen University Press Services.
  76. Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü (2024). Faaliyet Raporu. Ankara.
  77. Slack, T., & Parent, M. M. (2006). Understanding sport organisations: The application of organisation theory. Human Kinetics.
  78. Somech, A. (2006a). The effects of leadership style and team process on performance and innovation in functionally heterogeneous teams. Journal of management, 32(1), 132-157.
  79. Somech, A., & Wenderow, M. (2006b). The impact of participative and directive leadership on teachers' performance: The intervening effects of job structuring, decision domain, and leader-member exchange. Éducational administration quarterly, 42(5), 746-772.
  80. Sonnentag, S., & Frese, M. (2002). Performance concepts and performance theory. Psychological management of individual performance, 23(1), 3-25.
  81. Spector, P. E. (1986). Perceived control by employees: A meta-analysis of studies concerning autonomy and participation at work. Human relations, 39(11), 1005-1016.
  82. Tett, R. P., & Burnett, D. D. (2003). A personality trait-based interactionist model of job performance. Journal of Applied psychology, 88(3), 500.
  83. Tutar, H., & Altınöz, M. (2010). Örgütsel iklimin iş gören performansı üzerine etkisi: Ostim imalat işletmeleri çalışanları üzerine bir araştırma. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 65(02), 196-218.
  84. Usman, M., Ghani, U., Cheng, J., Farid, T., & Iqbal, S. (2021). Does participative leadership matters in employees' outcomes during COVID-19? Role of leader behavioral integrity. Frontiers in Psychology, 12, 646442.
  85. Uysal, Ş. A., Keklik, B., Erdem, R., & Çelik, R. (2012). Hastane yöneticilerinin liderlik özellikleri ile çalışanların iş üretkenlik düzeyleri arasındaki ilişkilerin incelenmesi. Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi, 15(1), 25-57.
  86. Wagner III, J. A. (1994). Participation's effects on performance and satisfaction: A reconsideration of research evidence. Academy of management Review, 19(2), 312-330.
  87. Wanasika, I., Howell, J. P., Littrell, R., & Dorfman, P. (2011). Managerial leadership and culture in Sub-Saharan Africa. Journal of World Business, 46(2), 234-241.
  88. Wang, Q., Hou, H., & Li, Z. (2022). Participative leadership: A literature review and prospects for future research. Frontiers in psychology, 13, 924357.
  89. Wang, X. H. F., & Howell, J. M. (2010). Exploring the dual-level effects of transformational leadership on followers. Journal of applied psychology, 95(6), 1134.
  90. Welch, M., & Jackson, P. R. (2007). Rethinking internal communication: a stakeholder approach. Corporate communications: An international journal, 12(2), 177-198.
  91. Wołowska, A. (2014). Determinants of organisational commitment. Human Resources Management & Ergonomics, 8(1).
  92. Wu, C., Yao, H., Ning, X., & Wang, L. (2021). Emergence of informal safety leadership: A social–cognitive process for accident prevention. Production and Operations Management, 30(11), 4288-4305.
  93. Xanthopoulou, D., Bakker, A. B., Demerouti, E., & Schaufeli, W. B. (2012). A diary study on the happy worker: How job resources relate to positive emotions and personal resources. European Journal of Work and Organizational Psychology, 21(4), 489-517.
  94. Yelboğa, A. (2006). Kişilik özellikleri ve iş performansı arasındaki ilişkinin incelenmesi. ISGUC The Journal of Industrial Relations and Human Resources, 8(2), 196-217.
  95. You, C. S., Huang, C. C., Wang, H. B., Liu, K. N., Lin, C. H., & Tseng, J. S. (2013). The relationship between corporate social responsibility, job satisfaction and organisational commitment. International Journal of Organizational Innovation, 5(4).
  96. Zangaro, G. A. (2001, April). Organisational commitment: a concept analysis. In Nursing forum (Vol. 36, No. 2).