Cilt 13 Sayı 4 (2025): Business & Management Studies: An International Journal
Makaleler

Dijital sağlıkta küresel rehberlik ve ulusal uygulama arasında köprü kurmak: DSÖ (2020-2025) ve Türkiye (2024-2028) karşılaştırmalı nitel belge analizi

PDF (İngilizce)
  • İbrahim Halil Kayral
İbrahim Halil Kayral
Doç. Dr., İzmir Bakırçay Üniversitesi, İzmir, Türkiye

Yayınlanmış 25.12.2025

Anahtar Kelimeler

  • Digital Health, WHO, Türkiye
  • Dijital Sağlık, DSÖ, Türkiye

Nasıl Atıf Yapılır

Dijital sağlıkta küresel rehberlik ve ulusal uygulama arasında köprü kurmak: DSÖ (2020-2025) ve Türkiye (2024-2028) karşılaştırmalı nitel belge analizi. (2025). Business & Management Studies: An International Journal, 13(4), 2316-2325. https://doi.org/10.15295/bmij.v13i4.2666

Telif Hakkı (c) 2025 İbrahim Halil Kayral

Creative Commons License

Bu çalışma Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License ile lisanslanmıştır.

Nasıl Atıf Yapılır

Dijital sağlıkta küresel rehberlik ve ulusal uygulama arasında köprü kurmak: DSÖ (2020-2025) ve Türkiye (2024-2028) karşılaştırmalı nitel belge analizi. (2025). Business & Management Studies: An International Journal, 13(4), 2316-2325. https://doi.org/10.15295/bmij.v13i4.2666

Öz

Bu çalışmanın amacı, DSÖ'nün küresel dijital sağlık stratejisi ile Türkiye Sağlık Bakanlığı 2024-2028 Stratejik Planı arasındaki uyumu ve ayrışmayı değerlendirmek, güçlü yönleri, eksikleri ve politika çıkarımlarını belirlemektir. DSÖ ve Türkiye'nin resmi strateji belgeleri kullanılarak karşılaştırmalı nitel belge analizi yapılmıştır. Kanıtlar SO1-SO4 ve CCME çerçevesi altında kodlanmış ve politika transferi, kurumsal izomorfizm, çoklu akışlar, ağ yönetişimi ve öğrenen sağlık sistemleri aracılığıyla yorumlanmıştır. Türkiye, SO2'de (ulusal uygulama) güçlü bir uyum göstermektedir; eNabız, MHRS ve SİZDES ulusal sahiplenmeyi ve izlemeyi yansıtmaktadır. SO3 (yönetişim) ve SO4'te (insan merkezli sistemler) kısmi uyum mevcuttur; bu sistemlerde çoklu paydaş katılımı, eşitlik göstergeleri, dijital okuryazarlık ve etik yapay zekâ sınırlıdır. SO1 (küresel iş birliği) en zayıftır ve dijital kamu mallarına veya açık standartlara çok az vurgu yapmaktadır. Türkiye'nin KPI odaklı izlemesi gelişmiş olsa da DSÖ'nün öğrenme odaklı CCME döngüsünün entegrasyonu sınırlıdır. Türkiye'nin dijital sağlık stratejisi, güçlü ulusal kapasiteye karşın küresel uyumun geliştirilebilir olduğunu göstermektedir. Ulusal inovasyonu küresel yönetişimle birleştirmek için DSÖ/ISO ağlarına daha fazla katılım, eşitlik odaklı göstergeler ve sürekli iyileştirme mekanizmalarına ihtiyaç duyulmaktadır.

PDF (İngilizce)

Referanslar

  1. Alami, H., Fortin, J.-P., Gagnon, M.-P. (2019), “Some multidimensional unintended consequences of telehealth utilisation: A multi-project evaluation synthesis.”, International Journal of Health Policy and Management, 8(6), 337–348. doi:10.15171/ijhpm.2019.88
  2. Argyris, C., Schön, D. A. (1996), “Organizational Learning II: Theory, Method, and Practice.”, Addison-Wesley.
  3. Arias López, E., Hachach-Haram, N., Jamjoom, A. (2023), “Responsible innovation in health.”, PLOS Digital Health, 2(3), e0000279. doi:10.1371/journal.pdig.0000279
  4. Birinci, Ş. (2023). “A Digital Opportunity for Patients to Manage Their Health: Turkey National Personal Health Record System (The e-Nabız).”, Balkan Med J. 2023 May 8;40(3):215-221. doi: 10.4274/balkanmedj.galenos.2023.2023-2-77.
  5. Braun, V., and Clarke, V. (2006), “Using thematic analysis in psychology”, Qualitative Research in Psychology, 3(2), 77–101. doi:10.1191/1478088706qp063oa
  6. Brunn, S. D. (2021). “Nation-states: The territorial glue.”, In K. Oppermann & J. Behrens (Eds.), “The handbook of governmentality” Cheltenham, UK: Edward Elgar. doi:10.4337/9781789905601.00009 Carnicero, J., Serra, P. (2020), Governance for Digital Health: The Art of Health Systems Transformation. doi: 10.18235/0002661
  7. Dalglish, S. L., and Rodriguez, D. C. (2024), “A public health systems stance.”, Public Health Reviews, 45, 1606454. doi:10.3389/phrs.2024.1606454
  8. Doğaç, A., Yüksel, M., Ertürkmen, G. L., Kabak, Y., Namlı, T., Yıldız, M. H., … Atbakan, E. (2014), “Healthcare information technology infrastructures in Turkey.”, Yearbook of Medical Informatics, 9(1), 228–234. doi:10.15265/IY-2014-0001
  9. Gümüş, N., and Çetin, F. (2022), “Explainable AI in healthcare.”, Health Informatics Journal, 28(3), 122–136. doi:10.1177/14604582221094824 DOI: 10.1177/14604582221094824
  10. Iyawa, G. E., Herselman, M., Botha, A. (2016), “Digital health innovation ecosystems in Developed and Developing Countries”, Procedia Computer Science," 100, 244–252. doi:10.1016/j.procs.2016.09.149
  11. Kingdon, J. W. (2011), “Agendas, Alternatives, and Public Policies”, (Updated ed.). Boston, MA: Pearson.Lakhotia, E. (2024). Digital health solutions to improve health care: call for papers. Bulletin of the World Health Organization. 102(3), doi:10.2471/BLT.24.293205
  12. Mariano, B. (2020), “Towards a global strategy on digital health.”, Bulletin of the World Health Organization, 98(7), 478–480. doi:10.2471/BLT.20.253955 McKinsey & Company. (2024). Scaling national e-health: Best practices from around the world. New York, NY
  13. Mehl, G., Tunçalp, Ö., Ratanaprayul, N., Tamrat, T., Barreix, M., Lowrance, D., … , Swaminathan, S.. (2021), “WHO SMART guidelines: Optimising country-level use of guideline recommendations in the digital age.”, The Lancet Digital Health, 3(4), e213–e216. doi:10.1016/S2589-7500(21)00043-3
  14. Nilsen, P., and Bernhardsson, S. (2019), “Context matters in implementation science: A scoping review of determinant frameworks that describe contextual determinants for implementation outcomes.”, BMC Health Services Research, 19(1), 189. doi:10.1186/s12913-019-4015-3
  15. Özen, O., Köse, İ., Yiğit, P., Güner, Ş., Aydın, S. (2024), “Can nationwide central appointment systems reduce waiting times in Turkish public hospitals?”, Journal of Health Systems and Policies, 6(1), 1–26. doi:10.52675/jhesp.1355139
  16. Sheikh, A., Anderson, M., Albala, S., et al. (2021), “Health Information Technology and Digital Innovation for National Learning Health and Care Systems.”, The Lancet Digital Health, 3, e383-e396. doi: 10.1016/S2589-7500(21)00005-4
  17. Sylla, B., Ismaila, O., & Diallo, G. (2025), “Twenty-five years of digital health toward UHC in LMICs: A rapid systematic review.”, Journal of Medical Internet Research, 27, e59042. doi:10.2196/59042
  18. T.C. Sağlık Bakanlığı (2024), “2024–2028 Stratejik Planı.” Ankara, Türkiye: T.C. Sağlık Bakanlığı.
  19. Tiga Healthcare Technologies. (2025), “WHO review: How digital health systems strengthened Türkiye’s earthquake response.”, Istanbul, Türkiye https://www.tigahealth.com/who-review-how-digital-health-systems-strengthened-turkiyes-earthquake-response (Access date: 10.07.2025)
  20. van Kessel, R., Wong, B. L. H., Clemens, T., Brand, H. (2022), “Digital health literacy as a super determinant of health.”, Internet Interventions, 27, 100500. doi:10.1016/j.invent.2022.100500
  21. World Health Organization. (2021), “Global strategy on digital health 2020–2025.”, Geneva, Switzerland
  22. World Health Organization. (2025), “Ethics and governance of AI for health: Guidance.”, Geneva, Switzerland