Cilt 13 Sayı 4 (2025): Business & Management Studies: An International Journal
Makaleler

Avrupa Birliği sınırda karbon düzenlemesi mekanizmasının Türkiye bankacılık sektörünün finansal büyüklüklerine etkisi: İstatistiksel değerlendirme

PDF
  • Teoman Tağtekin,
  • Hasan Amanet
Teoman Tağtekin
Dr., Bağımsız Araştırmacı, İstanbul, Türkiye
Biyografi
Hasan Amanet
Dr., Bağımsız Araştırmacı, İstanbul, Türkiye

Yayınlanmış 25.12.2025

Anahtar Kelimeler

  • SKDM, Sınırda Karbon Düzenlemesi Mekanizması, Karbon Emisyon, Sürdürülebilirlik, Bankacılık
  • CBAM, Carbon Border Adjustment Mechanism, Carbon Emissions, Sustainability, Banking

Nasıl Atıf Yapılır

Avrupa Birliği sınırda karbon düzenlemesi mekanizmasının Türkiye bankacılık sektörünün finansal büyüklüklerine etkisi: İstatistiksel değerlendirme. (2025). Business & Management Studies: An International Journal, 13(4), 1763-1782. https://doi.org/10.15295/bmij.v13i4.2642

Telif Hakkı (c) 2025 Teoman Tağtekin- Hasan Amanet

Creative Commons License

Bu çalışma Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License ile lisanslanmıştır.

Nasıl Atıf Yapılır

Avrupa Birliği sınırda karbon düzenlemesi mekanizmasının Türkiye bankacılık sektörünün finansal büyüklüklerine etkisi: İstatistiksel değerlendirme. (2025). Business & Management Studies: An International Journal, 13(4), 1763-1782. https://doi.org/10.15295/bmij.v13i4.2642

Öz

Avrupa Birliği (AB), iklim değişikliğiyle mücadele kapsamında 2030 yılına kadar sera gazı salımlarını 1991 yılına kıyasla en az %55 oranında azaltmayı ve 2050 yılı itibarıyla karbon nötr olmayı hedeflemektedir. Bu amaca hizmet etmek üzere Sınırda Karbon Düzenlemesi Mekanizmasını (SKDM) yürürlüğe koymuştur. SKDM'nin temel amacı, ihracatı yapılan ürünlerin karbon ayak izini, aynı ürünlerin AB içinde üretilmesi durumunda ortaya çıkacak karbon emisyonları ile karşılaştırmak ve aradaki farkı fiyatlandırarak karbon dengelemesi yapmaktır. Bu mekanizma, AB’ye ihraç edilen karbon yoğun ürünlerin üretim sürecinde oluşan karbon salımını fiyatlandırarak, üçüncü ülkelerde daha çevre dostu üretim süreçlerini teşvik etmeyi hedeflemektedir. Türkiye gibi AB ile ticaret yapan ülkelerde bu uygulamanın dolaylı etkileri, üretim maliyetlerini ve buna bağlı olarak finansman ihtiyacını artırmakta, bankacılık sektörünü de bu süreçten doğrudan etkilemektedir. Bu çalışmada, 2005-2024 yılları arasında gerçekleşen bankacılık sektörünün karlılık öğeleri ile AB karbon sertifikası fiyat değişimleri arasındaki ilişkinin yanı sıra, aynı dönem aralığında gerçekleşmiş seçilmiş rasyolarla sektör karlılığı arasındaki ilişki istatistiksel olarak analiz edilmiştir. Sonuç olarak, karbon fiyatlarında yaşanan artış ile banka kredilerinin artışında pozitif yönlü güçlü bir ilişki olduğu belirlenmiştir.  Bunları destekler nitelikte SKDM kapsamında sektörlere ait reel ve SPS /LCP senaryolarına göre 2023-2030 yılları arasını kapsayan üretimler sonucu oluşan karbon salımları ile aynı ürün grubunun aynı dönem için AB’de üretilseydi oluşacak karbon emisyonları arasındaki farklılık şematik olarak gösterilip, oluşan salım farkının finansman ihtiyacının da bankacılık sektörü tarafından karşılanması durumunda kredi rakamlarını pozitif yönde etkileyeceği tespiti yapılmıştır.   

PDF

Referanslar

  1. Bahçekapılı, C.Z.Z. (2025). AB Sınırda karbon düzenleme mekanizmasının Türkiye’nin karbon emisyonu yüksek sektörlerindeki potansiyel maliyetlerinin değerlendirilmesi, Marmara Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi. 47(2). 346-380. DOI: 10.14780/muiibd.1570321
  2. Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu – BDDK. Aylık bankacılık sektör verileri. https://www.bddk.org.tr/bultenaylik. (Erişim Tarihi: 07.03.2025)
  3. Beder, B. (2024). Sınırda karbon düzenlemesinin Türkiye ana metaller sektörünün rekabetçiliği üzerindeki etkisi: Türkiye-AB ülkeleri kapsamında analiz, Akademik Hassasiyetler. 11(25). 212-236. https://doi.org/10.58884/akademik-hassasiyetler.1454891
  4. Beken, H. G. ve Cebeci, A. (2024). Çatışmalı bir süreç olarak sınırda karbon düzenleme mekanizması uygulaması. Paradigma: İktisadi ve İdari Araştırmalar Dergisi. 13(2). 115-128.
  5. Bitlis, M. ve Koç, E. (2023). Yeşil mutabakat’ın bölgesel ve küresel etkileri: AB ETS ve SKDM. İklim değişikliği ve sürdürülebilir finans. 3.bölüm, Çağlayan Yayıncılık
  6. Cammeo, J., Ferrari, A., Borghesi, S. and Dokken, T. (2025). Understanding and assessing CBAM : vulnerability and impacts in the EU. SPES. Working Paper, 2025/7.2. Florence School of Regulation, [Climate] - https://hdl.handle.net/1814/92577
  7. Cohen, J., Cohen, P., West, S, G., and Aiken, L, S. (2003). Applied multiple regression/correlation analysis for the behavioral sciences (3rd ed.). Lawrence Erlbaum Associates.
  8. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı. (2023). European bank for reconstruction and development and Republic of Türkiye Ministry of Environment, Urbanization and Climate Change.(2023). Potential impact of the carbon border adjustment mechanism on the Turkish economy. www.iklim.gov.tr, (Erişim Tarihi: 07.05.2025)
  9. Eken, A.A. ve Yazıcı, D. (2024). Sınırda karbon düzenlemesi mekanizmasının Türkiye’nin AB ihracatına olası etkileri. Başkent Üniversitesi Ticari Bilimler Fakültesi Dergisi. (8)1. 1-15.
  10. Enders, W. (2014). Applied econometric time series (4th ed.). Wiley.
  11. European Commission. (2025). Carbon Border Adjustment Mechanism. https://taxation-customs.ec.europa.eu/carbon-border-adjustment-mechanism_enetransnolive=1&prefLang=en. (Erişim Tarihi: 07.05.2025)
  12. İmer Ertunga, E. ve Seyhun, Ö. K. (2022). Sınırda karbon düzenleme mekanizması ve Türkiye’nin ihracatına olası etkileri. Ege Stratejik Araştırmalar Dergisi. 13(1). 1-13.
  13. Karakuş, D. N., An, N., Turp, M. T. ve Kurnaz, M. L. (2022). AB Yeşil Mutabakatı ve sürdürülebilir kalkınma amaçları kapsamında temel uygulama yaklaşımlarına küresel bakış. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 24 (1). 47-67.
  14. Koç, B.E. ve Kaynak, S. (2023). Sınırda karbon düzenleme mekanizmasının Türkiye - AB-27 dış ticaret ilişkisi üzerine olası etkisi. Verimlilik Dergisi. 57(2). 273-288.
  15. Kum, H. (2025). Karbon emisyonları ve makroekonomik değişkenlerin bankacılık istikrarına etkisi: Türk bankacılık sektörü üzerine dinamik panel veri analizi. BDDK Bankacılık ve Finansal Piyasalar Dergisi. 19(1). 65-91. https://doi.org/10.46520/bddkdergisi.1724029
  16. Lowe, S. (2021). The EU's carbon border adjustment mechanism: how to make it work for developing countries. Centre for European Reform Policy Brief. https://www.cer.eu/publications/archive/policy-brief/2021/euscarbon-border-adjustment-mechanism-how-make-it-work.
  17. Magacho, G., Espagne, E. and Godin, A. (2023). Impacts of the CBAM on EU trade partners: Consequences for developing countries. Climate Policy. 24(2). 243–259. https://doi.org/10.1080/14693062.2023.2200758
  18. Mesutoğlu, B. (2022). Avrupa Birliği sınırda karbon düzenleme mekanizmasının Türk bankacılık sektörü kredi portföyüne olası etkileri. BDDK Strateji Geliştirme Daire Başkanlığı.
  19. Özdemir, H. ve Köse, M. (2024). Karbon vergisi, emisyon ticaret sistemi ve sınırda karbon düzenlemesi: Türkiye açısından değerlendirmeler. Anadolu Üniversitesi İİBFD. Cilt: 25. Sayı: 3. 518-541. DOI: 10.53443/anadoluibfd.1464955
  20. Riskmerkezi. (2025). Türkiye Bankalar Birliği Risk Merkezi. İstatistiki raporlar. www.riskmerkezi.org/tr/istatistikler/23
  21. Sanayi. (2024). T.C. Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı. Türkiye sektörel düşük karbonlu yol haritaları. www.sanayi.gov.tr/assets/pdf/birimler/sektorel-dusuk-karbonlu-yol-haritalari-sunum.pdf. (Erişim Tarihi: 07.05.2025)
  22. Saraçoğlu, F. ve Kutlu, M. (2025). Sınırda karbon düzenleme mekanizması ve Türkiye'ye olası etkileri. Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi. 27 (1). 1–26. https://doi.org/10.26745/ahbvuibfd.1593438.
  23. Sayıl, G, B. ve Atukalp, M, E. (2025). İklim değişikliği risklerinin bankacılık sektörüne etkileri: BRICS ve G7 ülkeleri örneği. Ekonomi Politika Ve Finans Araştırmaları Dergisi. 10(2). 876-896. https://doi.org/10.30784/epfad.1623270
  24. Scribbr. (2025). When should I use the Pearson correlation coefficient? https://www.scribbr.com/frequently-asked-questions/when-to-use-pearson-correlation-coefficient/# . (Erişim Tarihi: 07.05.2025)
  25. Tekbaş, M. (2024). Türkiye’nin sürdürülebilir kalkınma sürecinde bankacılık sektör gelişimi ile CO2 emisyonu ilişkisi. JOEEP: Journal of Emerging Economies and Policy. 9(Special Issue). 66-77.
  26. Ubay, B. ve Bilgici, Y. (2021). Karbon fiyatlandırmasında emisyon ticaret sistemi ve önemi. Kırklareli Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi. Cilt: 10. Sayı: 1. 47-72.
  27. Worldbank. (2025). State and trends of carbon pricing dashboard. https://carbonpricingdashboard.worldbank.org/