Cilt 13 Sayı 1 (2025): Business & Management Studies: An International Journal
Makaleler

Hisse senedi seçiminde çok kriterli karar verme teknikleri kullanımı: BİST100 uygulaması

PDF
  • Devran Deniz,
  • Muhammed Mustafa Tuncer Çalışkan
Devran Deniz
Dr. Öğr. Üyesi, Bandırma Onyedi Eylül Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi, İşletme Bölümü, Balıkesir, Türkiye
Muhammed Mustafa Tuncer Çalışkan
Dr. Öğr. Üyesi, Bandırma Onyedi Eylül Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi, İşletme Bölümü, Balıkesir, Türkiye

Yayınlanmış 25.03.2025

Anahtar Kelimeler

  • Portfolio Management, Multi-Criteria Decision-Making Techniques, Abnormal Return, Panel Data Analysis
  • Portföy Yönetimi, Çok Kriterli Karar Verme Teknikleri, Normalüstü Getiri, Panel Veri Analizi

Nasıl Atıf Yapılır

Hisse senedi seçiminde çok kriterli karar verme teknikleri kullanımı: BİST100 uygulaması. (2025). Business & Management Studies: An International Journal, 13(1), 379-405. https://doi.org/10.15295/bmij.v13i1.2466

Telif Hakkı (c) 2025 Devran Deniz- Muhammed Mustafa Tuncer Çalışkan

Creative Commons License

Bu çalışma Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License ile lisanslanmıştır.

Nasıl Atıf Yapılır

Hisse senedi seçiminde çok kriterli karar verme teknikleri kullanımı: BİST100 uygulaması. (2025). Business & Management Studies: An International Journal, 13(1), 379-405. https://doi.org/10.15295/bmij.v13i1.2466

Öz

Bu çalışmada son yıllarda çeşitli alanlarda sıkça kullanılan Çok Kriterli Karar Verme Tekniklerinin (ÇKKVT) hisse senedi seçiminde kullanılıp kullanılamayacağı araştırılmıştır. Bunun için şirketlerin ÇKKVT skorları ile hisse senedi getirileri arasındaki ilişki incelenmiştir. Araştırmada Gri İlişkisel Analiz (GİA), TOPSIS, PROMETHEE ve VİKOR yöntemleri kullanılmıştır. Çalışmanın örneklemi 2014-2023 yılları arasında Borsa İstanbul (BİST) 100 endeksinde kesintisiz şekilde yer alan finansal sektör dışındaki 26 şirketten oluşmaktadır. Sonuçlar, ÇKKVT skorları ile şirketlerin o yılki hisse senedi getirileri arasında eş zamanlı bir ilişki olduğunu göstermektedir. Ayrıca, ÇKKVT skorları ile finansal tabloların ilanından sonraki gelecek bir aylık dönemin hisse senedi getirileri arasında pozitif yönlü ve istatistiksel açıdan anlamlı bir ilişki bulunmuştur. Elde edilen bulgular GİA, TOPSIS, PROMETHEE ve VİKOR tekniklerinin hepsi için tutarlı olup muhasebe verileri ile hesaplanan ÇKKVT skorlarının hisse senedi yatırımlarında kullanılabileceğini ve bu şekilde yatırımcıların normalüstü getiriler elde edilebileceğini göstermektedir. Ancak araştırmada ÇKKVT skorları ile hisse senetlerinin gelecek bir yıla ait getirileri arasında herhangi bir ilişki tespit edilememiştir. Bu durum yılsonu finansal tablolarının ilanından sonra geçen bir yıllık süreçte yaşanabilecek ekonomik gelişmeler ve şirketlerin ara dönem finansal tablolarının yayınlanması gibi faktörlerle açıklanmıştır.

PDF

Referanslar

  1. Ada M. & Çakır H. (2022). “Topsis ve Ahp Çok Kriterli Karar Verme Yöntemlerinin Personel Seçim Sürecine Uygulanması” Int. J. of 3D Printing Tech. Dig. Ind., 6(2): 186-200.
  2. Akbulut, O. Y. (2020). "Finansal Performans ile Pay Senedi Getirisi Arasındaki İlişkinin Bütünleşik CRITIC ve MABAC ÇKKV Teknikleriyle Ölçülmesi: Borsa İstanbul Çimento Sektörü Firmaları Üzerine Ampirik Bir Uygulama” Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı 40, Denizli, s. 471-488.
  3. Akbulut, R. & Rençber, Ö. F. (2015). “BİST’te İmalat Sektöründeki İşletmelerin Finansal Performansları Üzerine Bir Araştırma”, Muhasebe ve Finansman Dergisi, 65, 117-136.
  4. Akgüç, Ö. (2010). “Finansal Yönetim”, 9. Baskı, Avcıol Basım Yayın, Ankara.
  5. Alptekin, N. & Şıklar, E. (2009), “Türk Hisse Senedi Emeklilik Yatırım Fonlarının Çok Kriterli Performans Değerlendirmesi: Topsis Metodu” Dumlupınar Üniversitesi Dergisi Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı: 25, 185-196.
  6. Apan, M. & Öztel, A. (2021). “Pay Senedi Getirisi ile Finansal Performans Arasındaki İlişki: Bulanık Ahp-Gia Yöntemleri Kullanılarak Bist-Banka Endeksi’nde Ampirik Bir Araştırma”, Finans Ekonomi ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, Cilt.6 Sayı.4, 917-932.
  7. Atukalp, M. E. (2021). "Determining the Relationship Between Stock Return and Financial Performance: an Analysis on Turkish Deposit Banks" Journal of Applied Statistics, 48(13–15), 2643–2657.
  8. Ayaydın, H., Durmuş, S. & Pala, F. (2017). “Gri İlişkisel Analiz Yöntemiyle Türk Lojistik Firmalarında Performans Ölçümü, Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Elektronik Dergisi, Cilt: 8, Sayı: 21, 76-94.
  9. Aydın, Y. (2020). “Finansal Performans ile Pay Senedi Getirisi Arasındaki İlişkinin Entropi ve MAUT ÇKKV Teknikleriyle Değerlendirilmesi: BİST Kimya, Petrol, Kauçuk ve Plastik Ürünler Sektörü Firmalarından Kanıtlar”, Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, TBMM 100. Yıl Özel Sayısı,164-185.
  10. Basilio, M.P, Freitas, J.G., Kampfee, M.G.F. & Rego, R.B. (2018). "Investment Portfolio Formation via Multi-criteria Decision Aid: a Brazilian Stock Market Study", Journal of Modelling in Management, 13 (2), 2018 pp. 394-4.
  11. Bayat, F. & Yiğiter, Ş. Y. (2022). “Aşağı Yönlü Risk Ölçütleri ve Modern Portföy Teorisinin Karşılaştırılması: Borsa İstanbul Örneği” Kafkas Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 13(25), 1-23. https://doi.org/10.36543/kauiibfd.2022.001
  12. Baş, M. (2019). “Gri İlişkisel Analiz ile Finansal Performans: Bist Uygulaması”, Uluslararası Sosyal ve Beşeri Bilimler Araştırma Dergisi, 30.09.2019, 2780-2789.
  13. Başdeğirmen, A. & Yunca, M.Z. (2017). “Lojistik Sektöründe Faaliyet Gösteren İşletmelerin Finansal Performanslarının Gri İlişkisel Analiz ile Değerlendirilmesi”, Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 22(2), 327-340.
  14. Bouri, A., Martel, J.M & Chabchoub, H. (2003). "A Multi-Criterion Approach for Selecting Attractive Portfolio", Journal of Multi- Criteria Decision Analysis, 11(4-5), 269-277.
  15. Cebenoyan, A.S. & Strahan, P.E. (2004). "Risk Management, Capital Structure and Lending at Banks. Journal of Banking & Finance, 28, 19-43. http://dx.doi.org/10.1016/S0378-4266(02)00391-6
  16. Çalış, N. & Sakarya, Ş. (2020). “Finansal Performans ve Hisse Senedi Getirisi İlişkisi: BİST Bankacılık Endeksi Üzerine Bir İnceleme”, MANAS Sosyal Araştırmalar Dergisi, 9(2), 1147-1159.
  17. Çalışkan, M. T. (2021). “Black Litterman Modeliyle Portföy Optimizasyonu İstanbul Menkul Kıymetler Borsasında Markowitz Ortalama Varyans Modeliyle Karşılaştırmalı Portföy Optimizasyonu Uygulaması”, Livre de Lyon.
  18. Çilek, A. (2022). “Entegre MEREC-MAIRCA Teknikleri ile BİST Sigorta Endeksinde Hisse Senedi Getirisi ve Finansal Başarım İlişkisi”, Üçüncü Sektör Sosyal Ekonomi Dergisi, 57(4), 2567-2589.
  19. Çulhaoğlu, B. & Yeşildağ, E. (2023). “BİST'te Bazı Sektörlerin Finansal Performansı ile Hisse Senedi Getirileri Arasındaki İlişki”, C-iasoS 2022 Özel Sayısı, 143 – 162.
  20. Demir, G., Bircan, H. & Dündar, S. (2020). “Bireysel Emeklilik Sistemindeki Şirketlerin Performanslarının Gri İlişkisel Analizle Ölçülmesi ve Bir Uygulama”, Manisa Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 155-170.
  21. Demireli, E. (2010). “TOPSIS Çok Kriterli Karar Verme Sistemi: Türkiye’deki Kamu Bankaları Üzerine Bir Uygulama”, Girişimcilik ve Kalkınma Dergisi, 5(1), 101‐112.
  22. Deniz, D. (2019), “Sahiplik Yoğunlaşmasına Göre Sinyal Teorisinin Geçerliliği”, BMIJ, 7(5), 2034-2051.
  23. Dumanoğlu, S. (2010). “İMKB’de İşlem Gören Çimento Şirketlerinin Mali Performansının TOPSİS Yöntemi ile Değerlendirilmesi” Marmara Üniversitesi İİBF Dergisi, XXIX(II), 323‐339.
  24. Erataş, F., Başçı Nur, F. & Özçalık M., (2013), “Feldstein-Horioka Bilmecesinin Gelişmiş Ülke Ekonomileri Açısından Değerlendirilmesi: Panel Veri Analizi”, Çankırı Karatekin Üniversitesi Çankırı Karatekin University İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Cilt 3, Sayı 2, 18-33.
  25. Ertuğrul, İ. & Özçıl, A. (2014). “Çok Kriterli Karar Vermede TOPSIS ve VIKOR Yöntemleriyle Klima Seçimi”, Çankırı Karatekin Üniversitesi İİBF Dergisi, 4(1), 267-282.
  26. Ecer, F. & Günay, F. (2014), “Borsa İstanbul’da İşlem Gören Turizm Şirketlerinin Finansal Performanslarının Gri İlişkisel Analiz Yöntemiyle Ölçülmesi”, Turizm Araştırmaları Dergisi, 25 (1), 35-48.
  27. Ege, İ. & Yaman, S. (2018), “Topsis ve Moora Yöntemleri ile Ölçülen Finansal Performansın Pay Getirilerine Etkisi: Bist Çimento-Beton İşletmeleri Üzerine Bir Panel Veri Uygulaması”, Al-Farabi Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, 2(1), 74-96.
  28. Elitaş, C., Eleren, A., Yıldız, F. ve Doğan, M. (2012), “Gri İlişkisel Analiz ile Sigorta Şirketlerinin Performanslarının Belirlenmesi”, 16. Finans Sempozyumu, 10-13 Ekim 2012, Erzurum.
  29. Güleç, Ö.F. & Özkan, A. (2018). “Gri İlişkisel Analiz Yöntemi ile Finansal Performansın Değerlendirilmesi: Bist Çimento Şirketleri Üzerine Bir Araştırma”, Muhasebe ve Denetime Bakış, 54, 77-96.
  30. Groop, J. (2004). "Mean Reversion of Industry Stock Returns in the U.S.", Journal of Empirical Finance, 11(4), 537-551.
  31. Hsiao, C. (2007). "Panel Data Analysis—Advantages and Challenges". TEST 16, 1–22 (2007).
  32. Jing, D., Imeni, M., Edalatpanah, S.A., Alburaikan, A. & Khalifa, H.A.E.-W. (2023), "Optimal Selection of Stock Portfolios Using Multi-Criteria Decision-Making Methods." Mathematics2023, 11, 415, 1-21.
  33. Kahneman, D. (2003). "Maps of Bounded Rationality: Psychology for Behavioral Economics", American Economic Review, 93(5), 1449–1475.
  34. Karaman, B. & Çerçioğlu, H. (2015). “Hedef Programlama Destekli Bütünleşik AHP Programı”, Gazi Üniv. Müh. Mim. Fak. Dergisi, 30(4), 567-576.
  35. Karkacıer, O. & Yazgan, A. E. (2017). “Turizm Sektöründe Gri İlişkisel Analiz (Gia) Yöntemiyle Finansal Performans Değerlemesi”, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 2017; (37): 154-162.
  36. Keçek, G. & Yüksel, R. (2016). “Analitik Hiyerarşi Süreci ve Promethee Teknikleriyle Akıllı Telefon Seçimi”, Sosyal Bilimler Dergisi, 49, 46-54.
  37. Kızıl, E. (2019). “Borsada İşlem Gören Şirketlerin Finansal Performansları ile Borsa Performansları Arasındaki İlişki: BİST Taş, Toprak Endeksindeki Çimento Firmaları Üzerine Bir Uygulama”, Necmettin Erbakan Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, Cilt.1; Sayı.1, 51-67.
  38. Majumdar, S., Puthiya, R. & Bendarkar, N. (2021). "Application of Multi-Criteria Decision Analysis for Investment Strategies in the Indian Equity Market", Investment Management and Financial Innovations, 18(3), 40-51.
  39. Markowitz, H. (1952). "Modern Portfolio Theory", Journal of Finance, 7(11), 77–91.
  40. Meydan, C., Yıldırım, B.F. & Senger, Ö. (2016). “BIST’te İşlem Gören Gıda İşletmelerinin Finansal Performanslarının Gri İlişkisel Analiz Yöntemi Kullanılarak Değerlendirilmesi”, Muhasebe ve Finansman Dergisi, Ocak 2016, 147-165.
  41. Onocak, D. (2023). “BİST’te İşlem Gören Konaklama İşletmelerinin Finansal Performanslarının CRITIC Ağırlıklandırmalı TOPSIS Yöntemine Göre Değerlendirilmesi”, Muhasebe ve Finansman Dergisi, Ocak-2023, 79-98.yt
  42. Oral, C. ve Şenen, M. (2023). “Gri İlişkisel Analiz Yöntemi İle Finansal Performans Değerlendirmesi: Bist’de İşlem Gören Teknoloji Şirketleri Üzerine Bir Uygulama”, İşletme Araştırmaları Dergisi Journal of Busıness Research-Turk, 2023, 15(2), 894-906
  43. Ömürberk, N. & Mercan, Y. (2014). “İmalat Alt Sektörlerinin Finansal Performanslarının Topsis ve Electre Yöntemleri ile Değerlendirilmesi”, Çankırı Karatekin Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 4(1), 237‐266.
  44. Özen, E., Yeşildağ, E. & Soba, M. (2015). “Topsis Performans Değerleme Ölçüsü ve Finansal Oranlar ile Hisse Senedi Getiri İlişkisi”, Journal of Economics, Finance and Accounting – (JEFA), ISSN: 2148‐6697.
  45. Özalıcı, M. (2022), "Asset Allocation With Multi-Criteria Decision Making Techniques", Faculty of Economics and Administrati ve Sciences, 5(2), 78-119.
  46. Ross, S. A. (1976). "The Arbitrage Theory of Capital Asset Pricing", Journal of Economic Theory, 13(3), 341–360. https://doi.org/10.1016/0022-0531(76)90046-6
  47. Sakarya, Ş. & Akkuş, H. T. (2016), “Finansal Performansın Ölçülmesinde Geleneksel Oranlar ile Nakit Akım Oranlarının Karşılaştırmalı Analizi: Bist Çimento Şirketleri Üzerine Topsis Yöntemi ile Bir Uygulama”, AKÜ İİBF Dergisi- Cilt XVII Sayı:1, 109-123.
  48. Sharpe, W. F. (1964). "Capital Asset Prices: A Theory of Market Equilibrium Under Conditions of Risk", The Journal of Finance, 19(3), 425–442.
  49. Soba, M. Akcanlı, F. & Erem, I. (2012). “İMKB’ye Kayıtlı Seçilmiş İşletmelere Yönelik Etkinlik Ölçümü ve Performans Değerlendirmesi: Veri Zarflama Analizi ve TOPSİS Uygulaması”, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 27, 229‐243.
  50. Şahin, A. ve Sarı, E. B. (2019), “Entropi Tabanlı Topsis ve Vikor Yöntemleriyle Bıst-İmalat İşletmelerinin Finansal ve Borsa Performanslarının Karşılaştırılması”, Muhasebe ve Vergi Uygulamaları, Temmuz 2019, 12(2), 255-270.
  51. Şahin, A. (2023). “Portföy Çeşitlendirmesinde Sektör Seçimi: ÇKKV Yöntemleri ile Borsa İstanbul’da Bir Uygulama”, İzmir İktisat Dergisi, 38 (3), 772-785.
  52. Tatoğlu, F. (2016). “Panel Veri Ekonometrisi- Stata Uygulamalı”, Beta Yayınları, Genişletilmiş 3. Baskı, İstanbul.
  53. Tekin, B. & Keskin, B. (2021). "Evaluation the Performances of Portfolios Created with TOPSIS and Grey Relational Analysis Methods during Covid-19 Pandemic", Çankara Karetekin Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 11(1), 377-407.
  54. Temizel, F. & Bayçelebi, B.E. (2016). “Finansal Oranların TOPSIS Sıralaması ile Yıllık Getiriler Arasındaki İlişki: Tekstil İmalatı Sektörü Üzerine Bir Uygulama”, Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 16(2), 159-170.
  55. Ünal, S. & Yüksel, R. (2017). “Finansal Performans ve Hisse Senedi Getirisi İlişkisi: BİST Sürdürülebilirlik Endeksindeki Bankalar Üzerine Bir İnceleme”, Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, ICMEB17 Özel Sayısı, 264-270.
  56. Şahin, A. & Akkaya, G.C. (2013). “Promethee Sıralama Yöntemi ile Portföy Oluşturma Üzerine Bir Uygulama”, Ekonomi ve Yönetim Araştırmaları Dergisi, 2 (2) , 67-81.
  57. Şengül, Ü & Ece, N. (2018). “Gri İlişkisel Analiz Yöntemi ile Finansal Performans Değerlendirilmesi: Bist 100 Üzerine Bir Araştırma”, Journal of Awareness, Vol:3, Sayı: Özel-2018, 2149-6544.
  58. Yıldırım, M., Bal, K. & Doğan, M. (2021), “Gri İlişkisel Analiz Yöntemi ile Finansal Performans Analizi: BİST’te İşlem Gören Demir Çelik Şirketleri Üzerinde Bir Uygulama”, Muhasebe Bilim Dünyası Dergisi, 23 (1), 122-143.
  59. Yükçü, S. & Atağan, G. (2010). “TOPSİS Yöntemine Göre Performans Değerleme”, Muhasebe ve Finansman Dergisi, 45, 28‐3.
  60. Saygılı, E. E. & Şahin, Y. (2018). “Finansal Performans ile Hisse Senedi Yatırımcı Kararları Arasındaki İlişki: BIST Çimento Sektöründe TOPSIS Uygulaması”. Izmir Democracy University Social Sciences Journal, 1(1), 16-45.
  61. Zaralı, F., Yazgan, H.R. & Delice, Y. (2018). “AHP ve VİKOR Bütünleşik Yaklaşımıyla Lojistik Merkez Yer Seçimi: Kayseri İli Örneği”, Erciyes Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, Cilt 34, Sayı3, 1-9.
  62. Xidonas, P., Askounis, D. & Psarras, J. (2009), "Common Stock Portfolio Selection: a Multiple Criteria Decision Making Methodology and an Application to the Athens Stock Exchange", Oper ResInt J, 9:55–79.

Benzer Makaleler

Bu makale için ayrıca gelişmiş bir benzerlik araması başlat yapabilirsiniz.