Cilt 11 Sayı 2 (2023): Business & Management Studies: An International Journal
Makaleler

Türkiye ve Türk Cumhuriyetlerinde standardizasyon ve sertifikasyon üzerine bir değerlendirme ve Türkiye’nin konumunun mevzuat ile ilişkilendirilmesi

PDF
  • Ekin Akdeniz
Ekin Akdeniz
Dr. Öğr. Üyesi, Piri Reis Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi, İstanbul, Türkiye
DOI: https://doi.org/10.15295/bmij.v11i2.2232

Yayınlanmış 2023-06-26

Anahtar Kelimeler

  • Türk Cumhuriyetleri, Standardizasyon, Sertifikasyon, ISO Yönetim Sistemi Standartları, Kalite
  • Turkic Republics, Standardization, Certification, ISO Management System Standards, Quality

Nasıl Atıf Yapılır

Akdeniz, E. (2023). Türkiye ve Türk Cumhuriyetlerinde standardizasyon ve sertifikasyon üzerine bir değerlendirme ve Türkiye’nin konumunun mevzuat ile ilişkilendirilmesi. Business & Management Studies: An International Journal, 11(2), 541–561. https://doi.org/10.15295/bmij.v11i2.2232

Telif Hakkı (c) 2023 Ekin Akdeniz

Creative Commons License

Bu çalışma Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License ile lisanslanmıştır.

Özet

Sunulan çalışma, Türkiye ve Türk Cumhuriyetlerinin standardizasyon ve sertifikasyon açısından durumunu inceleyerek değerlendirme amacını taşımaktadır. Bu amaca temel teşkil etmek üzere ISO tarafından yıllık olarak yayımlanan yönetim sistemi standartlarına ilişkin sertifikasyon verilerinin analizine gidilmiş, ayrıca sonuçların GSYH verileriyle uyumluluğu ele alınmıştır. Çalışmanın diğer amacı, anılan standartların Mevzuatta nasıl yer aldığına ilişkin bir analiz yürütülerek Türkiye’nin konumunun Mevzuat ile ilişkilendirilmesidir. Literatür taramasında tespit edilen bu iki boşluğun doldurularak literatüre katkıda bulunulması hedeflenmiştir. Analizlerde “ISO Survey“verileri, IMF’nin Ekonomik Görünüm Veritabanı ve T.C. Cumhurbaşkanlığı Mevzuat Bilgi Sistemi ikincil veri kaynağını oluşturmuştur. Önerileri içeren değerlendirmeler ayrıntılarıyla sunulmuş, uygulanabilecek geliştirmeler üzerinde durulmuştur.

PDF

İndirmeler

İndirme verileri henüz mevcut değil.

Referanslar

  1. Aksu, A. ve Pekey, H. (2018). ISO 14001 yönetim sisteminin uygulanmasından kazanılan faydalar: Bir literatür incelemesi. Journal of Awareness, 3(Özel), 503-508.
  2. Avşar, Z. (2003). Türkiye ve Türk Cumhuriyetleri arasında pazarlama iletişimi açısından tüketicinin korunması kalite ve standardizasyonun önemi. Bilig, 26, 45-76.
  3. Başaran, B. (2016). The effect of ISO quality management system standards on industrial property rights in Turkey. World Patent Information, 45, 33-46.
  4. Berényi, L. (2018). Relationship between the number of ISO 9001 certifications and the national economic performance in transitional economies. WSEAS Transactions on Business and Economics, 15, 99-112.
  5. Bıyıkoğlu, H.N. (2008). Standardlar ve Türk sanayiinin standardizasyon faaliyetlerine katılımı. V. Ulusal Hidrolik Pnömatik Kongresi, 23-26 Ekim, İzmir, 295-303.
  6. Blind, K., Jungmittag, A. ve Mangelsdorf, A. (2011). The economic benefits of standardization. An update of the study carried out by DIN in 2000. Berlin: DIN German Institute for Standardization.
  7. Blind, K,, Mangelsdorf, A. ve Pohlisch, J. (2018). The effects of cooperation in accreditation on international trade: Empirical evidence on ISO 9000 certifications. International Journal of Production Economics, 198, 50-59.
  8. Boiral, O. (2011). Managing with ISO Systems: Lessons from practice. Long Range Planning, 44(3), 197-220.
  9. Broadman, H. (2005). From disintegration to reintegration: Eastern Europe and the Former Soviet Union in international trade, Washington: The World Bank.
  10. BSI (2022). https://www.bsigroup.com/en-GB/ohsas-18001-occupational-health-and-safety, (Erişim: 27.12.2022).
  11. Cochoy, F. (2000). De l' “AFNOR” à “NF”, ou la progressive marchandisation de la normalisation industrielle. Réseaux, 102, 63-89.
  12. Demirci, S. ve Köseli, M. (2011). 9. Bölüm: İkincil veri ve içerik analizi. Ed. K. Böke. Sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri, 3. Baskı, İstanbul: Alfa Basım Yayım Dağıtım.
  13. Doğan, H. (2011). Günümüz işletmeleri için ahilik kültüründen örtülü bilginin gelişim ve paylaşım örnekleri. Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2(4), 77-100.
  14. Erbıyık, H. (1999). Türkiye-Avrupa Birliği entegrasyonunun güçlendirilmesi sürecinde ticarette tarife dışı engellerin kaldırılması ve standardizasyon. Doktora Tezi, İstanbul: Marmara Üniversitesi.
  15. Franceschini, F., Galetto, M. ve Cecconi, P. (2006). A worldwide analysis of ISO 9000 standard diffusion: Considerations and future development. Benchmarking: An International Journal, 13(4), 523-541.
  16. Franceschini, F., Galetto, M., Maisano, D. ve Mastrogiacomo, L. (2010). Clustering of European countries based on ISO 9000 certification diffusion. International Journal of Quality&Reliability Management, 27(5), 558-575.
  17. Freinkman, L., Polyakov, E. ve Revenco, C. (2004). Trade performance and regional integration of the CIS countries. Washington DC: World Bank, Working Paper 38.
  18. GİB (2022). e-Belge özel entegratörleri bilgi sistemleri denetimi kılavuzu. https://ebelge.gib.gov.tr/dosyalar/kilavuzlar/e-BELGE_OZEL_ENTEGRATORLERI_BILGI_SISTEMLERI_DENETIMI_KILAVUZU.pdf, (Erişim: 28.12.2022).
  19. Grajek, M. (2004). Diffusion of ISO 9000 standards and international trade. WZB Discussion Paper SPII-2004-16.
  20. Guasch, J.L., Racine, J-L., Sánchez, I. ve Diop, M. (2007). Quality systems and standards for a competitive edge. Washington DC: The World Bank.
  21. Gündüz, A.Y., Kaya, M. ve Aydemir, C. (2012). Ahilik teşkilatında ve günümüzde tüketicilerin korunmasına yönelik çalışmalar üzerine bir değerlendirme. Afyon Kocatepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 14(2), 37-54.
  22. Heaton, J. (1998). Secondary analysis of qualitative data. Social Research Update, 22(Autumn 1998).
  23. Hernandez-Vivanco, A., Domingues, P., Sampaio, P., Bernardo, M. ve Cruz-Cázares, C. (2019). Do multiple certifications leverage firm performance? A dynamic approach. International Journal of Production Economics, 218, 386-399.
  24. IMF List (2022). List of members. https://www.imf.org/external/np/sec/memdir/memdate.htm, (Erişim: 12.12.2022).
  25. IMF World (2022). World Economic Outlook Database. https://www.imf.org/en/Publications/WEO/weo-database/2022/October, (Erişim: 17.12.2022).
  26. ISO About (2022). About us. https://www.iso.org/about-us.html, (Erişim: 29.12.2022).
  27. ISO Certifying (2022). Certifying to an energy management system. https://www.iso.org/news/ref2668.html, (Erişim: 28.12.2022).
  28. ISO Management (2022). Management systems for food safety. https://www.iso.org/committee/583916/x/catalogue/p/1/u/0/w/0/d/0, (Erişim: 23.1.2023).
  29. ISO Members (2022). ISO members. https://www.iso.org/members.html, (Erişim: 22.10.2022).
  30. ISO Standards (2022). Standards & economic growth. https://www.iso.org/files/live/sites/isoorg/files/store/en/PUB100456.pdf, (Erişim: 2.12.2022).
  31. ISO Survey (2022). The ISO survey. https://www.iso.org/the-iso-survey.html, (Erişim: 22.11.2022).
  32. ISO Teaching (2022). Teaching standards. https://www.iso.org/files/live/sites/isoorg/files/store/en/PUB100354.pdf, (Erişim: 8.12.2022).
  33. ISO/IEC (2022). Using and referencing ISO and IEC standards to support public policy. https://www.iso.org/files/live/sites/isoorg/files/store/en/PUB100358.pdf, (Erişim: 18.12.2022).
  34. İleri, Y.Y. (2017). Örgütlerde bilgi güvenliği yönetimi, kurumsal entegrasyon süreci ve örnek bir uygulama. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 17(4), 55-72.
  35. İlkay, M.S. ve Varinli, İ. (2005). ISO 9001:2000 kalite yönetim sistemi: Dünya, Avrupa ve Türkiye uygulamalarının karşılaştırılması. Erciyes Ün. İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 25, 1-19.
  36. Karakaş, Z. ve Savaş, H. (2019). ISO 9001:2015 ile ortaya çıkan farklılıkların işletmelerin bakış açısıyla değerlendirilmesi. Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi, 8(4), 3516-3532.
  37. Kellermann, M. (2019). Kyrgyz Republic: QI toolkit case studies. Washington DC: World Bank.
  38. Lachaud, E. (2018). The General Data Protection Regulation and the rise of certification as a regulatory instrument. Computer Law&Security Review, 34(2), 244-256.
  39. Le, H. (2009). Assessing impact of ISO 9000 certification on international trade. Master thesis, Clemson University.
  40. Lukyanova, V. (2017). Product standardisation in the USSR: Legal issues. Russian Law Journal, 5(4), 151-192.
  41. Marimon, F., Casadesús, M. ve Heras, I. (2010). Certification intensity level of the leading nations in ISO 9000 and ISO 14000 standards. International Journal of Quality&Reliability Management, 27(9), 1002-1020.
  42. McGinn, M.K. (2008). Secondary data. Ed. L.M. Given. The Sage encyclopedia of qualitative research methods, Thousand Oaks: Sage Publications Inc., 803-804.
  43. Memmedli, M. (2020). Contemporary domestic politics of South Caucasus. Ed. Y. Sarı, S.A. Avcu. Russia, Central asia and the Caucasia, Eskişehir: Anadolu University, 138-171.
  44. Mendel, P.J. (2000). International standardization and global governance: The spread of quality and environmental management standards. Ed. A.J. Hoffman, M.T. Ventresca. Organizations, Policy and the Material Environment, Stanford University Press, 407-424.
  45. Mevzuat (2022). T.C. Cumhurbaşkanlığı Mevzuat Bilgi Sistemi. https://www.mevzuat.gov.tr, (Erişim: 12.12.2022).
  46. Neumayer, E. ve Perkins, R. (2004). What explains the uneven take-up of ISO 14001 at the global level?: A panel-data analysis. Environment and Planning A: Economy and Space, 36(5), 823-839.
  47. OECD/ISO (2016). International regulatory co-operation and international organisations: The case of the International Organization for Standardization(ISO). OECD/ISO.
  48. OSCE (2022). Organization for security and co-operation in Europe, participating states, https://www.osce.org/participating-states, (Erişim: 12.12.2022).
  49. Özalp, Ş. (1968). Standart, standartlaştırma ve Türkiye'deki durum. Eskişehir İktisadi ve Ticari İlimler Akademisi Dergisi, 4(1), 79-91.
  50. Özsoy, C.E. ve Tosunoğlu, B.T. (2017). GSYH'nin ötesi: Ekonomik gelişmenin ölçümünde alternatif metrikler. ÇÜ. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 26(1), 285-301.
  51. Öztoprak, E. (2017). Toplam kalite yönetimi ilkelerinin sıralanmasında çalışan katılımının yeri. Doktora Tezi, İstanbul: Marmara Üniversitesi.
  52. Page, M.J., McKenzie, J.E., Bossuyt, P.M., Boutron, I., Hoffmann, T.C., Mulrow, C.D., Shamseer, L., Tetzlaff, J.M., Akl, E.A., Brennan, S.E., Chou, R., Glanville, J., Grimshaw, J.M., Hróbjartsson, A., Lalu, M.M., Li, T., Loder, E.W., Mayo-Wilson, E., McDonald, S., McGuinness, L.A., Stewart, L.A., Thomas, J., Tricco, A.C., Welch, V.A., Whiting, P. ve Moher, D. (2021). The PRISMA 2020 statement: An updated guideline for reporting systematic reviews, 372, n71.
  53. Perçin, M. (1996). Standardizasyonun Türkiye'deki uygulamaları ve standartların tüketicinin korunmasındaki rolü ile ilgili saha araştırması. Yüksek Lisans Tezi, Malatya: İnönü Üniversitesi.
  54. Potoski, M. ve Prakash, A. (2009). Information asymmetries as trade barriers: ISO 9000 increases international commerce. Journal of Policy Analysis and Management, 28(2), 221-238.
  55. Qi, G., Zeng, S., Yin, H. ve Lin, H. (2013). ISO and OHSAS certifications: How stakeholders affect corporate decisions on sustainability. Management Decision, 51(10), 1983-2005.
  56. Sanal, Ş. ve Menteş Gürler, A. (2013). Türk Standartları Enstitüsü’nün hayvancılık standartları üzerine bir inceleme. Harran Üniversitesi Veteriner Fakültesi Dergisi, 2(2), 82-86.
  57. Satbayev (t.y.). Satbayev Kazakh National Technical University, master’s programs-standardization and certification. http://kaznitu.kz/en/admission/gr/specialities/standardization-certification.
  58. Shojaie, B. (2018). Implementation of information security management systems based on the ISO/IEC 27001 standard in different cultures. Doctoral Dissertation, Hamburg: Universität Hamburg.
  59. Standards Australia (2014). The economic benefits of standardisation. Research paper, Sydney: Standards Australia.
  60. Şentürk, H. (2013). Küresel ekonomide standardizasyon ve uygunluk değerlendirme. Uluslararası Ekonomik Sorunlar, 13(46), 31-46.
  61. Toktogulov, B. 2020). Contemporary politics in Central Asia. Ed. Y. Sarı, S.A. Avcu. Russia, Central Asia and the Caucasia, Eskişehir: Anadolu University, 90-106.
  62. TSE Belgelendirme (2022). Belgelendirme yapılan sistemler, 18001 - İş sağlığı ve güvenliği yönetim sistemi. https://tse.org.tr/IcerikDetay?ID=2438&ParentID=63, (Erişim: 5.11.2022).
  63. TSE Faaliyet (2022). Faaliyet raporu 2021. TSE, Şubat 2022.
  64. TSE Hakkımızda (2022). Hakkımızda. https://www.tse.org.tr/Hakkimizda, (Erişim: 5.11.2022).
  65. TSE Standard Arama (2022). Standard arama. https://intweb.tse.org.tr/Standard/Standard/StandardAra.aspx, (Erişim: 5.11.2022).
  66. Turner, P.D. (1997). Secondary analysis of qualitative data. Paper presented at the Annual Meeting of the American Educational Research Association, Chicago, USA, March 24-28, 1997, 1-32.
  67. Tuygun Toklu, A. (2021). ISO 9001 belgesinin operasyonel performans üzerindeki etkileri: Çay işletmeleri üzerine bir araştırma. Verimlilik Dergisi, 2, 49-63.
  68. Ullah, B., Wei, Z. ve Xie, F. (2014). ISO certification, financial constraints, and firm performance in Latin American and Caribbean Countries. Global Finance Journal, 25, 203-228.
  69. UN (2022). Member states. https://www.un.org/en/about-us/member-states, (Erişim: 08.12.2022).
  70. UNECE (2018). Bringing standardization in university curricula: Making the case. UNECE.
  71. World Bank (2011). Harnessing quality for global competitiveness in Eastern Europe and Central Asia. Ed. J-L. Racine. Washington: The World Bank.
  72. World Bank (2022). Member countries. https://www.worldbank.org/en/about/leadership/members, (Erişim: 12.12.2022).
  73. Yaldız, A.Ç. ve Yaldız, F. (2020). Türk kamu yönetiminde yeni kurumlar ve dış politika: Türkiye-Kırgızistan ilişkilerinde yeni kurumsalcılık. Amme İdaresi Dergisi, 53(2), 75-97.
  74. Yeloğlu, H.O. ve Yumak, H.C. (2016). ISO 9001:2008 Kalite Yönetim Sistemi’nin uygulanabilirliği sorunu: Gönüllülük mü? zorunluluk mu?. Gazi İktisat ve İşletme Dergisi, 2(1), 65-88.
  75. Yörük, M. (2017). Standardizasyon Akademisi. Yükseköğretim Dergisi, 7(3), 145-155.
  76. Yurtoğlu, N. (2018). Türk Standartları Enstitüsünün (TSE) kuruluşu bağlamında Türkiye´de standardizasyon politikaları (1923-1960). History Studies, 10(7), 241-264.
  77. Zencirkıran, S. (2015). Uluslararası muhasebe ve denetim standartlarının ulusal düzeydeki mevzuat ile ilişkisi: Türkiye örneği. Sayıştay Dergisi, 98, 61-74.