Cilt 11 Sayı 1 (2023): Business & Management Studies: An International Journal
Makaleler

Duygusal zekânın bilinçli tüketim davranışı üzerindeki etkisinde yaşam doyumunun aracılık rolünün incelenmesi

PDF
  • Rafet BEYAZ
Rafet BEYAZ
Dr. Öğr. Üyesi, Atatürk Üniversitesi Oltu Beşerî ve Sosyal Bilimler Fakültesi, Erzurum, Türkiye
DOI: https://doi.org/10.15295/bmij.v11i1.2203

Yayınlanmış 2023-03-25

Anahtar Kelimeler

  • Duygusal Zekâ, Yaşam Doyumu, Bilinçli Tüketim, Aracılık Rolü
  • Emotional Intelligence, Life Satisfaction, Conscious Consumption, Mediating Role

Nasıl Atıf Yapılır

BEYAZ, R. (2023). Duygusal zekânın bilinçli tüketim davranışı üzerindeki etkisinde yaşam doyumunun aracılık rolünün incelenmesi. Business & Management Studies: An International Journal, 11(1), 357–374. https://doi.org/10.15295/bmij.v11i1.2203

Telif Hakkı (c) 2023 Rafet BEYAZ

Creative Commons License

Bu çalışma Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License ile lisanslanmıştır.

Özet

Bu çalışma, duygusal zekânın yaşam doyumu ve bilinçli tüketim davranışı üzerindeki etkisini incelemek amacıyla yapılmıştır. Çalışmanın diğer bir amacı ise duygusal zekânın bilinçli tüketim davranışı üzerindeki etkisinde yaşam doyumunun aracılık rolünü araştırmaktır. Belirlenen amaçlar doğrultusunda kolayda örnekleme yöntemi kullanılarak 425 katılımcı ile anket çalışması yapılmıştır. Anket çalışması, yüz yüze ve elektronik ortamda oluşturulan formlar ile gerçekleştirilmiştir. Toplanan verilere, frekans analizi, faktör analizi, korelasyon analizi ve regresyon (PROCESS) analizleri yapılmıştır. PROCESS analizinde Hayes Macro 4 Modeli kullanılmıştır. Analizler, SPSS 25 paket programı ile yapılmıştır. Analiz sonucunda, duygusal zekânın yaşam doyumu ve bilinçli tüketim davranışı üzerinde pozitif bir etkiye sahip olduğu görülmüştür. Bununla birlikte duygusal zekânın bilinçli tüketim davranışı üzerindeki etkisinde yaşam doyumunun aracılık rolü de tespit edilmiştir.

PDF

İndirmeler

İndirme verileri henüz mevcut değil.

Referanslar

  1. Ahn, H. (2022). Emotional intelligence as a personality trait that predicts consumption behavior: The role of consumer emotional intelligence in persuasive communication. Sustainability, 14(22), 15461.
  2. Ahn, H., Sung, Y. ve Drumwright, M. E. (2016). Consumer emotional ıntelligence and its effects on responses to transgressions. Marketing Letters, 27, 223–233.
  3. Ardahan, F. (2012). Duygusal zekâ ve yaşam doyumu arasındaki ilişkinin doğa sporu yapanlar örneğinde incelenmesi. Pamukkale Journal of Sport Sciences, 3 (3), 20-33.
  4. Asif, M., Idrees, M., Ghazal, S. ve Ishaq, G. (2022). Relationship of emotional intelligence and life satisfaction: Mediating role of affectivity in medical students. ASEAN Journal of Psychiatry, 23(2), 1-8.
  5. Avşaroğlu, S., Engin Deniz, M. ve Kahraman, A. (2005). Teknik öğretmenlerde yaşam doyumu iş doyumu ve mesleki tükenmişlik düzeylerinin incelenmesi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (14), 115-129.
  6. Ayar, M. ve Yıldız, D. (2022). Duygusal zekânın hedonik tüketim davranışına etkisi: Ordu ve Giresun ili örneği. Karadeniz Sosyal Bilimler Dergisi, 14 (27), 400-423.
  7. Bakan, İ. ve Güler, B. (2017). Duygusal zekânın, yaşam doyumu ve akademik başarıya etkileri ve demografik özellikler bağlamında algı farklılıkları. Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 19 (33), 1-11. https://doi.org/10.18493/kmusekad.399210.
  8. Başaran, İ. E. (2000). Örgütsel Davranış. Ankara: Feryal Matbaası.
  9. Bayat, M. ve Sezer, A. (2018). Bireylerin gönüllü sade yaşam tarzları ve yaşam doyumlarının, geleneksellik değeri açısından değerlendirilmesi: Düzce üniversitesi örneği. İş Ahlakı Dergisi, 11(1), 69-87.
  10. Beyaz, R. (2022). Sadelik, Sahtelik Sevmez! Yaşam Memnuniyeti, Mutluluk ve Minimalist Tüketim İlişkisinin İncelenmesi, 26. Pazarlama Kongresi, (s. 580-594), 23-25 Haziran Kırşehir.
  11. Brown, K. W. ve Kasser, T. (2005). Are psychological and ecological well-being compatible? The role of values, mindfulness, and lifestyle. Social Indicators Research, 74(2), 349–368. DOI 10.1007/s11205-004-8207-8.
  12. Buğday, E. B. (2015). Bilinçli tüketici ölçeği geliştirme çalışması. Doktora Tezi. Ankara: Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
  13. Büyüker İşler, D. ve Atilla, G. (2013). Duygusal zekâ ve dürtüsel satın alma davranışı ilişkisi. Sosyal Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 13(26), 180-206.
  14. Carr, D. J., Gotlieb, M. R., Lee, N. J. ve Shah, D. V. (2012). Examining overconsumption, competitive consumption, and conscious consumption from 1994 to 2004: Disentangling cohort and period effects. The ANNALS of the American Academy of Political and Social Science, 644(1), 220-233. https://doi.org/10.1177/0002716212449452.
  15. Çınar, Ö. ve Özyılmaz, F. Z. (2018). Duygusal zekâ, yaşam tatmini ve iş performansı arasındaki ilişkilerin incelenmesi: Ağrı İbrahim Çeçen Üniversitesinde ve Bayburt Üniversitesinde çalışan akademisyenler üzerinde bir uygulama. Dicle Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 8 (16), 131-149.
  16. Demir, E. (2021). Duygular ve duygu durumlarının örgütsel davranış alanında kullanımı. Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 6(11), 180-195.
  17. Dikmen, A. A. (1995). İş doyumu ve yaşam doyumu ilişkisi. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 50(03), 115-140.
  18. Doğan, S. (2005). Çalışan ilişkileri yönetimi. İstanbul: Kare Yayınları.
  19. Dopierała, R. (2017). Minimalism–a new mode ff consumption?. Przegląd Socjologiczny, 66(4), 67-83.
  20. Extremera, N. ve Rey, L. (2016). Ability emotional intelligence and life satisfaction: Positive and negative affect as mediators. Personality and Individual Differences, 102, 98-101.
  21. Fallon, C. K., Panganiban, A. R., Wohleber, R., Matthews, G., Kustubayeva, A. M. ve Roberts, R. (2014). Emotional intelligence, cognitive ability and information search in tactical decision-making. Personality and Individual Differences, 65, 24-29. https://doi.org/10.1016/j.paid.2014.01.029.
  22. Goleman, D. (1998). Duygusal zekâ. (Çev. Banu Seçkin Yüksel) İstanbul: Varlık/Bilim.
  23. Gülmez, M. (2006). Pazarlama yönü itibariyle bilinçli tüketim ve bilinçli tüketiciye ilişkin bir saha araştırması. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Meslek Yüksekokulu Dergisi, 9(1-2), 154-178.
  24. Güney, S. (2000). Davranış bilimleri. Ankara: Nobel Yayınevi.
  25. Grant, N., Wardle, J. ve Steptoe, A. (2009). The relationship between life satisfaction and health behavior: A cross-cultural analysis of young adults. International Journal of Behavioral Medicine, 16(3), 259-268. DOI 10.1007/s12529-009-9032-x.
  26. Hasford, J., Farmer, A. ve Waites, S. F. (2015). Thinking, feeling, and giving: The effects of scope and valuation on consumer donations. International Journal of Research in Marketing, 32(4), 435-438.
  27. Jacob, J., Jovic, E. ve Brinkerhoff, M. (2009). Personal and planetary well-being: Mindfulness meditation, pro-environmental behavior and personal quality of life in a survey from the social justice and ecological sustainability movement. Social Indicators Research, 93(2), 275–294. DOI 10.1007/s11205-008-9308-6.
  28. Jowkar, B. (2007). The mediating role of resilience in the relationship between general and emotional intelligence and life satisfaction. Contemporary Psychology, 2 (4), 3-12.
  29. Kadic-Maglajlic, S., Arslanagic-Kalajdzic, M., Micevski, M., Dlacic, J., & Zabkar, V. (2019). Being engaged is a good thing: Understanding sustainable consumption behavior among young adults. Journal of Business Research, 104, 644-654. https://doi.org/10.1016/j.jbusres.2019.02.040.
  30. Kartol, A. ve Erçevik, A. (2020). Üniversite öğrencilerinde duygusal zekâ ve yaşam doyumu: Yaşamda anlamın aracı rolü. Kastamonu Eğitim Dergisi, 28(2), 718-728. https://doi.org/10.24106/kefdergi.697183.
  31. Kavak, B. ve Dinçer, E. (2020). Tüketicilerin referans gruplardan etkilenme biçimleri duygusal zekâ ile açıklanabilir mi? Tüketici ve Tüketim Araştırmaları Dergisi, 12(1), 187-216.
  32. Kidwell, B., Hardesty, D. M. ve Childers, T. L. (2008). Consumer emotional intelligence: Conceptualization, measurement, and the prediction of consumer decision making, Journal of Consumer Research, 35(1), 154-166. https://doi.org/10.1086/524417.
  33. Kinnear, T. C., Taylor, J. C. ve Ahmed, S. A. (1974). Ecologically concerned consumers: Who are they? Journal of Marketing, 38, 20-24. https://doi.org/10.1177/002224297403800205.
  34. Koçak, R. ve İçmenoğlu, E. (2012). Üstün yetenekli öğrencilerin duygusal zekâ ve yaratıcılık düzeylerinin yaşam doyumlarını yordayıcı rolü. Turkish Psychological Counseling & Guidance Journal, 4(37), 73-85.
  35. Kong, F., Zhao, J. ve You, X. (2012). Emotional intelligence and life satisfaction in Chinese university students: The mediating role of self-esteem and social support. Personality and individual differences, 53(8), 1039-1043. https://doi.org/10.1016/j.paid.2012.07.032.
  36. Kong, F., Gong, X., Sajjad, S., Yang, K. ve Zhao, J. (2019). How is emotional intelligence linked to life satisfaction? The mediating role of social support, positive affect and negative affect. Journal of Happiness Studies, 20(8), 2733-2745. https://doi.org/10.1007/s10902-018-00069-4.
  37. Koohbanani, S. E., Dastjerdi, R., Vahidi, T. ve Far, M. H. G. (2013). The relationship between spiritual intelligence and emotional intelligence with life satisfaction among birjand gifted female high school students. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 84, 314-320. https://doi.org/10.1016/j.sbspro.2013.06.558.
  38. Köksal, O. ve Şahin, F. (2015). Gelir ve mutluluk: Gelir karşılaştırmasının etkisi. Sosyoekonomi, 23(26): 45-59. https://doi.org/10.17233/se.91108.
  39. Landa, J. M. A., López-Zafra, E., De Antoñana, R. M. ve Pulido, M. (2006). Perceived emotional intelligence and life satisfaction among university teachers. Psicothema, 18, 152-157.
  40. Lim, S. H. ve Kim, D. J. (2020). Does emotional intelligence of online shoppers affect their shopping behavior? From a cognitive-affective-conative framework perspective. International Journal of Human–Computer Interaction, 36(14), 1-10. https://doi.org/10.1080/10447318.2020.1739882.
  41. Lira, J.S.D. ve Costa, M.F. (2022). Theory of planned behaviour, ethics and intention of conscious consumption in Slow Fashion Consumption. Journal of Fashion Marketing and Management, Emerald Publishing Limited, 1361-2026. DOI 10.1108/JFMM-03-2021-0071.
  42. Liu, Y., Wang, Z. ve Lü, W. (2013). Resilience and affect balance as mediators between trait emotional intelligence and life satisfaction. Personality and Individual differences, 54(7), 850-855. https://doi.org/10.1016/j.paid.2012.12.010.
  43. Lloyd, K. ve Pennington, W. (2020). Towards a theory of minimalism and wellbeing. International Journal of Applied Positive Psychology, 5, 121–136. https://doi.org/10.1007/s41042-020-00030-y.
  44. Matte, J., Fachinelli, A. C., De Toni, D., Milan, G. S. ve Olea, P. M. (2021). Relationship between minimalism, happiness, life satisfaction, and experiential consumption. SN Social Sciences, 1(7), 1-22. https://doi.org/10.1007/s43545-021-00191-w.
  45. Mayer, J. D. ve Salovey, P. (1993). The intelligence of emotional intelligence. Intelligence, 17(4), 433-442. https://doi.org/10.1016/0160-2896(93)90010-3.
  46. Mayer, J. ve Salovey, P. (1997), “What is emotional intelligence?”, in Salovey, P. and Sluyter, D. (Eds), Emotional Development and Emotional Intelligence, Basic Books, Inc., New York,NY
  47. Meissner, M. (2019). Against accumulation: lifestyle minimalism, de-growth and the present post-ecological condition. Journal of Cultural Economy, 12(3), 185-200. https://doi.org/10.1080/17530350.2019.1570962.
  48. Nair, D. ve Das, S. (2015). Impact of emotional intelligence on impulse buying and product value proposition. European Journal of Business and Management, 7(1), 165-172.
  49. Oğrak, A. ve Gönül, F. (2021). Sağlık hizmetleri meslek yüksekokulu öğrencilerinin duygusal zekâ ve yaşam doyumları arasındaki ilişki. Uluslararası Ekonomi ve Siyaset Bilimleri Akademik Araştırmalar Dergisi, 5 (13), 1-15.
  50. Olasupo, M. O., Idemudia, E. S. ve Kareem, D. B. (2021). Moderated mediation roles of social connectedness and optimism on emotional intelligence and life satisfaction. Heliyon, 7(5), 1-8. https://doi.org/10.1016/j.heliyon.2021.e07029.
  51. Oralkan, A. (2017). Duygusal zekânın satın alma davranışları üzerine etkisi. Yayımlanmamış doktora tezi. İstanbul: Beykent Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü.
  52. Özdemir, M. ve Dilekmen, M. (2016). Eğitim fakültesi öğrencilerinin duygusal zekâ ve yaşam doyumlarının incelenmesi. Sakarya University Journal of Education, 6 (1), 98-113. https://doi.org/10.19126/suje.66890.
  53. Özdevecioğlu, M. ve Aktaş, A. (2007). Kariyer bağlılığı, mesleki bağlılık ve örgütsel bağlılığın yaşam tatmini üzerindeki etkisi: İş-aile çatışmasının rolü. Erciyes Üniversitesi İİBF. Dergisi, 28, 1–20.
  54. Palafox, C. L. (2020). When less is more: Minimalism and the environment. Environmental and Earth Law Journal, 10: 64-88.
  55. Passons W. A. (1975). Gestalt approaches in counseling. New York: Holt, Rinehart and Winston.
  56. Peter, P. ve Krishnakumar, S. (2010). Emotional intelligence, impulse buying and self-esteem: The predictive validity of two ability measures of emotional intelligence. Advances in Consumer Research, 37, 877-879.
  57. Preacher, K. J. ve Hayes, A. F. (2008). Asymptotic and resampling strategies for assessing and comparing indirect effects in multiple mediator models. Behavior Research Methods, (40): 879-891. doi: 10.3758/BRM.40.3.879.
  58. Raghunathan, R. ve Trope, Y. (2002). Walking the tightrope between feeling good and being accurate: mood as a resource in processing persuasive messages. Journal of personality and social psychology, 83(3), 510-525.
  59. Rey, L., Extremera, N. ve Pena, M. (2011). Perceived emotional intelligence, self-esteem and life satisfaction in adolescents. Psychosocial Intervention, 20(2), 227-234. https://doi.org/10.5093/in2011v20n2a10.
  60. Rook, D. W. (1987). The buying impulse. Journal of Consumer Research, 14(2), 189-199. https://doi.org/10.1086/209105.
  61. Salovey, P. ve Mayer, J. (1990). Emotional intelligence, Imagination. Cognition and Personality, 9(3), 185-211. https://doi.org/10.2190/DUGG-P24E-52WK-6CDG.
  62. Seven, E. (2019). Duygusal zekâ ve duygusal Zekânın tüketicilerin hedonik satın alma davranışına etkisi. Yayımlanmamış Yüksek lisans Tezi. Bursa: Uludağ Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü.
  63. Shen, G. C. (2015). How quality of life affects ıntention to use social networking sites: Moderating role of self-disclosure. Journal of Electronic Commerce Research, 16 (4), 276-289.
  64. Szcześniak, M. ve Tułecka, M. (2020). Family functioning and life satisfaction: The mediatory role of emotional intelligence. Psychology Research and Behavior Management, 13, 223-232. doi: 10.2147/PRBM.S240898.
  65. Taş, S. (2020). Tüketim karşıtı yaşam tarzları: Freeganizm, gönüllü sadelik ve minimalizm. Toplum ve Kültür Araştırmaları Dergisi, 6, 38-64. https://doi.org/10.48131/jscs.820039.
  66. TDK (2022, Haziran). Güncel Türkçe sözlük. https://sozluk.gov.tr/ Erişim tarihi: 21.07.2022.
  67. Thorndike, E. L. (1920). Intelligence and its uses. Harper’s Magazin Foundation, 140, 227-235.
  68. Tosun, P., Sezgin, S. ve Uray, N. (2019). Pazarlama biliminde duygu ve duygu durumu kavramları için baz alinmiş teoriler. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 18(72), 1832-1851. https://doi.org/10.17755/esosder.562236.
  69. TÜİK, (2022, Haziran). Adrese dayalı nüfus kayıt sistemi sonuçları, 2021. https://data.tuik.gov.tr/.(25.07.2022).
  70. Tümkaya, S., Hamarta, E., Deniz, M., Çelik, M. ve Aybek, B. (2008). Duygusal zekâ mizah tarzı ve yaşam doyumu: Üniversite öğretim elemanları üzerine bir araştırma. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 3(30), 1-18.
  71. Türk, Z. (2020). Tüketicilerin duygusal zekâ düzeylerinin satın alma davranışları üzerindeki etkisi: Görgül bir araştırma. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 20(4), 65-82. https://doi.org/10.18037/ausbd.845730.
  72. Uslu Divanoğlu, S., İçerli, L. ve Arsu, T. (2018). Tüketicilerin duygusal zekâsının içgüdüsel ve kompulsif satın alma davranışları üzerindeki etkisi: Aksaray ili örneği. Electronic Turkish Studies, 13(30), 495-518.
  73. Vredeveld, A. J. (2018). Emotional intelligence, external emotional connections and brand attachment. Journal of Product & Brand Management, 27(5), 545–556. DOI 10.1108/JPBM-10-2017-1613.
  74. Wu, J. ve Holsapple, C. (2014, 01 01). Imaginal and emotional experiences in pleasure-oriented IT usage: A hedonic consumption perspective. Information ve Management, 51(1), s. 80-92.
  75. Yazıcıoğlu, Y. ve Erdoğan, S. (2004). SPSS Applied Scientific Research Methods. Ankara: Detay Publishing.
  76. Yelkikalan N. (2006). 21. Yüzyılda girişimcinin yeni özelliği: Duygusal zekâ. Girişimcilik ve Kalkınma Dergisi, 1(44), 39-51.
  77. Yeşilyaprak, D. D. B. (2001). Duygusal zekâ ve eğitim açısından doğurguları. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 25 (25), 139-146.
  78. Yıldırım, B. ve Latifoğlu, G. (2020). Serbest zaman tatmini ile yaşam doyumu ve duygusal zekâ arasındaki ilişki. In Conference Proceedıng Book (p. 68). Near East University.
  79. Zhao, Y., Sang, B. ve Ding, C. (2021). The roles of emotional intelligence and adversity quotient in life satisfaction. Current Psychology, 1-10. https://doi.org/10.1007/s12144-021-01398-z.