Cilt 13 Sayı 4 (2025): Business & Management Studies: An International Journal
Makaleler

Aksak rekabet piyasalarında gecikmiş hanehalkı borçları için Helalleşme (uzlaşma) endeksi

PDF (İngilizce)
  • Durmuş Baysal,
  • Nazif Çalış,
  • Enes Eminoğlu
Durmuş Baysal
Doktora Öğrencisi, İskenderun Teknik Üniversitesi, Hatay, Türkiye
Nazif Çalış
Prof. Dr., İskenderun Teknik Üniversitesi, Hatay, Türkiye
Enes Eminoğlu
Dr., Gençlik ve Spor Bakanlığı, Ankara, Türkiye

Yayınlanmış 25.12.2025

Anahtar Kelimeler

  • Imperfect Competition, Justice, Reconciliation Index
  • Adalet, Aksak Rekabet, Helalleşme Endeksi

Nasıl Atıf Yapılır

Aksak rekabet piyasalarında gecikmiş hanehalkı borçları için Helalleşme (uzlaşma) endeksi. (2025). Business & Management Studies: An International Journal, 13(4), 2174-2192. https://doi.org/10.15295/bmij.v13i4.2678

Telif Hakkı (c) 2025 Durmuş Baysal- Nazif Çalış- Enes Eminoğlu

Creative Commons License

Bu çalışma Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License ile lisanslanmıştır.

Nasıl Atıf Yapılır

Aksak rekabet piyasalarında gecikmiş hanehalkı borçları için Helalleşme (uzlaşma) endeksi. (2025). Business & Management Studies: An International Journal, 13(4), 2174-2192. https://doi.org/10.15295/bmij.v13i4.2678

Öz

Bu çalışma, hane halkı borç ilişkilerinde gecikmelerin sosyal ve ekonomik adalet açısından nasıl yönetilebileceğini incelemektedir. Bu amaçla, “Helalleşme Endeksi” adı verilen yeni bir ölçüm aracı geliştirilmiştir. Endeksin içeriği, 26 uzmanın görüşleri alınarak oluşturulmuş ve paranın değer kaybı hesabında, İçsel Faktörler: (Tüketici Fiyat Endeksi, Deflatör, Asgari Ücret Artışı, Konut Fiyat Endeksi) ve Dışsal Faktörler: (Gram Altın Fiyatı, Reel Efektif Döviz Kuru, Petrol Fiyatları) gibi ekonomik göstergeler dikkate alınarak hesaplanmıştır. Böylece endeks, etik temelli uzlaşmayı ve taraflar arasında adil bir denge kurulmasını amaçlayan normatif bir çerçeve sunmaktadır. Helalleşme Endeksi, yalnızca ekonomik göstergelere değil; aynı zamanda sosyal politika açısından toplumsal uzlaşma, tüketici hakları ve gelir dağılımında adalet ilkelerine de dayanmaktadır. Bu yönüyle çalışma, borç ilişkilerinde etik, vicdani ve toplumsal boyutları dikkate alan yeni bir yaklaşım sunmakta; sosyal bütünleşme ve ekonomik güvenliğin güçlendirilmesine katkıda bulunmaktadır. Helalleşme Endeksi’nin farklı ülke koşullarına uyarlanabilmesi, çalışmanın öncü bir nitelik taşımasına imkân vermektedir.

PDF (İngilizce)

Referanslar

  1. Akalın, K. H. (2010). Eski Ahdin Kardeş-Yabancı Ayrımına Dayanan Tefecilik İzni Karşısında Martin Luther. KMÜ Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 12(18), 1–13. www.kmu.edu.tr
  2. Akalın, K. H. (2016). Talmud’un Para ve Faiz Açısından Yorumu. Kafkas Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 7(13), 363–395. https://doi.org/10.9775/kauiibfd.2016.018
  3. Alatlı, A. (2015, January 3). Her Yasal Hak Helâl Değildir. Ayşe Böhürler – Alev Alatli ile Nehir Söyleşi. https://alevalatli.org.tr/her-yasal-hak-helal-degildir/
  4. Alp, S., & Karakaş, A. (2008). Asimetrik Bilgi Teorisi Karşısında Hayek’in Ekonomik Yaklaşımları: Karşılaştırmalı Bir Analiz. Liberal Düşünce Dergisi, 52, 215–230.
  5. Anderson, C. W. (1999). Financial contracting under extreme uncertainty: an analysis of Brazilian corporate debentures. Journal of Financial Economics, 51, 45–84.
  6. Baysal, D. (2024). Dijitalleşmenin İslam Ekonomisine Etkisi: Analitik Çıkarımlar Ve Gelecek Perspektifleri. 5. Uluslararası İslami Finans ve Ekonomi Konferansı, 65–71. chrome-extension://efaidnbmnnnibpcajpcglclefindmkaj/https://icife2024.hku.edu.tr/wp-content/uploads/2025/08/ICIFE_Book_Tam_Metin_24.07.2025-1.pdf
  7. Çetinkaya, E. (2015). Tokat Şer‘iyye Sicillerine Göre Osmanlı Hukukunda Karz Sözleşmesi (1805-1843/1220-1258). DergiPark, 2, 285–311. http://www.islamansiklopedisi.
  8. Ceylan, M. (2021). Mecelle-i Ahkâm-ı Adliyye’nin Hazırlanışı, Uygulanması ve Kapsamı. Adalet Degisi, 1(66), 701–726.
  9. Dereci, M. (2020). İslami Finansta Gecikme Cezası Uygulamaları. Beyder, 15(2), 131–142.
  10. Dërmaku, M., Dërmaku, B., & Emini, A. (2025). Interest on late payments in commercial transactions: Economic and legal implications. Corporate Law and Governance Review, 7(2), 127–135. https://doi.org/10.22495/clgrv7i2p13
  11. Diler, H. G. (2020). Enflasyondan Korunma Aracı Olarak Altın Yatırımı. Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Elektronik Dergisi, 11(2), 370–384.
  12. Diyanet Haber. (2024, November 6). Borç: İnsanı Esir Eden Yukumluluk. Diyanet Hadislerle İslam. https://www.diyanethaber.com.tr/borc-insani-esir-eden-yukumluluk
  13. Eğilmez, M. (2016, December 12). GSYH Hesaplaması Değişti, Kişi Başına Gelirimiz Arttı. https://www.mahfiegilmez.com/2016/12/gsyh-hesaplamas-degisti-kisi-basna.html
  14. Eğilmez, M. (2024, February 29). 2023 Büyümesi, Deflatör ve Enflasyon Hesapları Üzerine Açıklamalar ve Bazı Düşünceler. Kendime Yazılar. https://www.mahfiegilmez.com/2024/02/2023-buyumesi-deflator-ve-enflasyon.html
  15. Ekinci, E. B. (2019). Mecelle Hakkında Degerlendirmeler. Adalet Dergisi, 1–2(62–63), 335–356.
  16. Ekonomim. (2025, May 22). Yargıtay’dan emsal karar: Artık borçlu enflasyon zararından sorumlu tutulacak. https://www.ekonomim.com/ekonomi/yargitaydan-emsal-karar-artik-borclu-enflasyon-zararindan-sorumlu-tutulacak-haberi-819883
  17. El-Menî, A. b. S. (2008). Borcunu Ödemeyene Verilecek Ceza. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi, 8(3).
  18. Eurostat. (2025). Glossary: Base year. https://ec-europa-eu.translate.goog/eurostat/statistics-explained/index.php?title=Glossary:Base_year&_x_tr_sl=en&_x_tr_tl=tr&_x_tr_hl=tr&_x_tr_pto=tc
  19. Faslı, F. (2021). İslam ve Yahudi Hukukunda Karz Akdi. ATEBE Dergisi, 1(5), 17–34. https://doi.org/10.51575/atebe.890338
  20. Field, A. P. (2005). Kendall's Coefficient of Concordance. Encyclopedia of Statistics in Behavioral Science. https://doi.org/https://doi.org/10.1002/0470013192.bsa327
  21. Genca, E. (2009). Eski Mezopotamya’da Hukuk Hareketleri ve Düzenlemeler (Sümer, Babil ve Eski İsrail Hukuku). İstanbul Bilgi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
  22. Gökçe, H. (2025, September 30). Yüksek mahkeme enflasyon kaybını hak ihlali saydı. https://www.ekonomim.com/ekonomi/yuksek-mahkeme-enflasyon-kaybini-hak-ihlali-saydi-haberi-845914
  23. Golzar, J., Noor, S., & Tajik, O. (2022). Convenience Sampling. IJELS, 1(2), 72–77.
  24. Günay, E. (2015). Antik Çağ Ekonomileri ve Gelenek ile Çok Tanrılı Dinlerin Etkisinde Oluşan Antik Çağdaki İktisadi Düşüncelerin Özellikleri. Journal of Academic Value Studies, 1(1), 46–64. www.javstudies.com
  25. Hofer, E. (1986). On surveys of expert opinion. Nuclear Engineering and Design, 93(2–3), 153–160. https://doi.org/10.1016/0029-5493(86)90214-1
  26. Kamber, S. C. (2018). Davranışsal İktisat ve Rasyonellik Varsayımı: Literatür İncelemesi. Ekonomi ve Yönetim Araştırmaları Dergisi, 7(1).
  27. Kaya, A. (1998). İslam Hukukunda Ödemezlik Def’i. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi, 7(7), 1–12.
  28. Kesiriklioğlu, M. (2006). Mecelle’den Günümüze Borçlar Hukuku’nun Tarihsel Gelişimi ve Değişimi. T.C. Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
  29. Kızılca, Z. (2017). Türkiye’de Sanayi Üretim Endeksini Etkileyen Faktörler ve Zaman Serisi Analizi. T.C. İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
  30. Mevzuat Bilgi Sistemi. (2011, February 4). 6098 Sayılı Türk Borçlar Kanunu. https://mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=6098&MevzuatTur=1&MevzuatTertip=5
  31. Mullinix, K. J., Leeper, T. J., Druckman, J. N., & Freese, J. (2015). The Generalizability of Survey Experiments. Journal of Experimental Political Science, 2(2), 109–138.
  32. Namlı, A. (2025). Helalleşme Kültürü. Academic Platform Journal of Halal Life Style, 7(1), 1–16. https://doi.org/10.53569/apjhls.1628681
  33. Odu, G. O. (2019). Weighting methods for multi-criteria decision making technique. Journal of Applied Sciences and Environmental Management, 23(8), 1449–1457. https://doi.org/10.4314/jasem.v23i8.7
  34. Ökde, B., & Demez, Y. (2023). Sürdürülebilir Gıda Üretimi ve Monopol Oluşumların Engellenmesinde Kamunun Etkinliği: Zincir Marketler Örneği. Hakkari Review, 7(1), 162–181. https://doi.org/10.31457/hr.1310091
  35. Özpolat, İ. (2023). Spekülasyonun İktisadi ve Fıkhi Açıdan Değerlendirilmesi: Meşru Ticaret mi Yoksa Yasak Kumar mı? Akademik Platform İslami Araştırmalar Dergisi, 7(2), 217–246. https://doi.org/10.52115/apjir.1331868
  36. Öztürk, N., & Bayraktar, Y. (2009). Aksak Rekabetin Önlenmesinde Devletin Rolü. Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 2, 74–93.
  37. Polat, A. C. (2023, March 1). Helalleşmek, Hesaplaşmak. Kavram Mutfağı. https://kavrammutfagi.com/makale/helallesmek--hesaplasmak
  38. Sabitoğlu, A. (2024). Ömer Demir, Ahlak ve Ekonomi. İslam Araştırmaları Dergisi, 52, 141–143.
  39. Samur, C. (2022). Thomas Aquinas ve Faiz Yasağı: Kuvvetli Son Müdâfii Mi Oldu, Bir Gedik Mi Açtı? International Social Sciences Studies Journal, 8(93), 164–200. https://doi.org/10.26449/s
  40. Selvi, M. S., & Cavlak, N. (2022). Tüketicilere Yönelik Etik Dışı Fiyatlama Uygulamaları. Doğuş Üniversitesi Dergisi, 23(2), 363–378.
  41. Sina, A. (2016). Eski Yunan Yargı Sistemi: MÖ IV. Yüzyılda Atina’da Yargıçlar ve Mahkemeler. TBB Derğisi, 123, 419–450.
  42. Sütken, E. (2003). Roma Borçlar Hukukunda Sorumluluk ve Günümüz Hukukuna Etkileri. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
  43. T.C. Anayasa Mahkemesi. (2025, September 29). Alacağın Enflasyon Karşısında Değer Kaybına Uğramasından Kaynaklanan Zararın Tazmin Edilmediği İddiasıyla Yapılan Başvuruya İlişkin Karar https://www.anayasa.gov.tr/tr/haberler/bireysel-basvuru-basin-duyurulari/alacagin-enflasyon-karsisinda-deger-kaybina-ugramasindan-kaynaklanan-zararin-tazmin-edilmedigi-iddiasiyla-yapilan-basvuruya-iliskin-karar-pilot-karar/?utm_source=chatgpt.com
  44. TCMB. (2025). Tüketici Fiyatları. https://www.tcmb.gov.tr/wps/wcm/connect/TR/TCMB+TR/Main+Menu/Istatistikler/Enflasyon+Verileri/Tuketici+Fiyatlari
  45. TUİK. (2025). Geçmiş Yıl Revizyonları. https://www.tuik.gov.tr/Kurumsal/Gecmis_Yil_Revizyonlari
  46. Türkmenoğlu, M. A. (2022). Money Foundation: Religious Interest? Blessed Debt? A Trial Of Understanding. Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 20(2), 297–314. https://doi.org/10.18026/cbayarsos.1069736
  47. Varelci, M. (2023). İslâm Hukuku Akit Teorisi Bağlamında Enflasyon Farkının Ödenmesine Dair Görüşler. İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi, 41, 217–241. https://doi.org/10.59777/ihad.1271031
  48. Wilkie, A. D. (1981). Indexing long-term financial contracts. Journal of the Institute of Actuaries, 108(3), 299–360.