Cilt 13 Sayı 2 (2025): Business & Management Studies: An International Journal
Makaleler

Seçili MENA ülkelerinde savunma harcamaları ve karbon emisyonu ilişkisi: Panel veri analizi

PDF
  • Gül Dertli,
  • Ayşe Eryer
Gül Dertli
Dr. Öğr. Üyesi, İstanbul Topkapı Üniversitesi, İktisadi, İdari ve Sosyal Bilimler Fakültesi, Ekonomi Bölümü, İstanbul, Türkiye
Ayşe Eryer
Bağımsız Araştırmacı

Yayınlanmış 25.06.2025

Anahtar Kelimeler

  • Savunma Harcamaları, Karbon Emisyonu, MENA, Panel ARDL
  • Defence Expenditures, Carbon Emissions, MENA, Panel ARDL

Nasıl Atıf Yapılır

Seçili MENA ülkelerinde savunma harcamaları ve karbon emisyonu ilişkisi: Panel veri analizi. (2025). Business & Management Studies: An International Journal, 13(2), 575-585. https://doi.org/10.15295/bmij.v13i2.2538

Telif Hakkı (c) 2025 Gül Dertli- Ayşe Eryer

Creative Commons License

Bu çalışma Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License ile lisanslanmıştır.

Nasıl Atıf Yapılır

Seçili MENA ülkelerinde savunma harcamaları ve karbon emisyonu ilişkisi: Panel veri analizi. (2025). Business & Management Studies: An International Journal, 13(2), 575-585. https://doi.org/10.15295/bmij.v13i2.2538

Öz

Bu çalışmanın amacı, 1990-2020 yılları arasında seçili MENA ülkelerinde savunma harcamalarının karbon emisyonu üzerindeki etkisini ortaya koymaktır. Bu amaca yönelik olarak çalışmada Panel ARDL/PMG (Otoregresif Dağıtılmış Gecikme) yöntemi kullanılmıştır. Çalışmada bağımlı değişken olarak karbon emisyonu, bağımsız değişkenler olarak ise savunma harcamaları ve kişi başı reel gayri safi yurt içi hasıla kullanılmıştır. Çalışmanın bulguları, uzun dönemde savunma harcamaları ve kişi başı reel gayri safi yurt içi hasılanın karbon emisyonu üzerindeki etkisinin istatistiksel olarak anlamlı olduğunu göstermektedir. Savunma harcamalarındaki %1’lik bir artış karbon emisyonunu %0,09 oranında artırırken, kişi başı reel gayri safi yurt içi hasıladaki %1’lik artış karbon emisyonunu %0,63 oranında artırmaktadır. Bu ampirik sonuçlar, MENA ülkelerinde sürdürülebilir kalkınma hedeflerine ulaşılabilmesi için savunma harcamaları ile çevresel etkiler arasındaki dengenin stratejik olarak yönetilmesi gerektiğini göstermektedir. Bu bağlamda, ulusal güvenlik stratejilerine çevresel sürdürülebilirlik ilkelerinin entegrasyonu büyük önem arz etmektedir. Ayrıca savunma sektörü kaynaklı çevresel etkileri azaltmak amacıyla, yeşil teknolojilerin savunma sanayi süreçlerine entegrasyonu kritik bir adımdır. Bu yaklaşımlar hem karbon emisyonu azaltımına katkıda bulunacak hem de bölgenin uzun vadeli çevresel direncini artıracaktır.

PDF

Referanslar

  1. Anser, M.K., Syed, Q.R., & Apergis, N. (2021). Does geopolitical risk escalate CO2 emissions? Evidence from the BRICS countries, Environment Science and Pollution Research, 28, 48011-48021.
  2. Aydın, M., (2020). Askeri harcamalar, ekonomik Büyüme ve çevre kirliliği arasındaki ilişki: Türkiye için yapısal kırılmalı nedensellik testinden kanıtlar, Ekonomi, Politika & Finans Araştırmaları Dergisi, 5(2), 261-275.
  3. Bahmani-Oskooee, M., & Ng, R. C. W. (2002). Long-run demand for money in Hong Kong: An application of the ARDL model, International Journal of Business and Economics, 1(2), 147- 155.
  4. Bildirici, M. (2017a). CO2 Emissions and militarisation in G7 countries: Panel cointegration and trivariate causality approaches, Environment and Development Economics, 22(06), 771-791.
  5. Bildirici, M., (2017b). The causal link among militarisation, economic growth, CO2 emission and energy consumption, Environment Science and Pollution Research, 24, 4625-4636.
  6. Breusch, T. S., & Pagan, A. R. (1980). The langrange multiplier test and its applications to model specification in econometrics, The Review Of Economic Studies, 47(1), 239–253.
  7. Domguia, E.N., & Poumie, B. (2019). Economic growth, military spending and environment degredation in Africa, MPRA Working Paper (No. 97455).
  8. El-Katiri, L. (2014). A roadmap for renewable energy in the Middle East and North Africa, The Oxford Institute For Energy Studies, No. 286084, 1-46.
  9. Erdoğan, F. (2022). Cumhuriyet döneminde savunma harcamaları ve çevre kirliliği ilişkisi üzerine bir inceleme, Journal of Emerging Economies and Policy, 7(2), 28-37.
  10. Erdoğan, S., Gedikli, A., Çevik, E.İ., & Öncü, M.A. (2022). Does military expenditure impact environment sustainability in developed Mediterranean countries?, Environment Science and Pollution Research, 29, 31612-31630.
  11. Eryer, A. (2024). Ar-Ge harcamaları ile ekonomik büyüme ilişkisinin incelenmesi: G-8 ülkeleri örneği. İçinde: Ertürkmen, G. (ed.), Güncel Makro İktisat Uygulamaları. Özgür Yayınları. DOI: https://doi.org/10.58830/ozgur.pub495.c2065
  12. Farzanegan, M.R., & Markwardt, G. (2018). Development and pollution in the Middle-East and North Africa: Democracy matters, Journal of Policy Modeling, 40, 250-374.
  13. Gould, K.A. (2007). The ecological costs of militarisation, Peace Review, 19(3), 331-334.
  14. Gökmenoğlu, K.K., Taşpınar, N., & Rahman, M.M. (2021). Military expenditure, financial development and environment degradation in Turkey: A comparison of CO2 emissions and ecological footprint, International Journal of Finance & Economics, 26(1), 986-997.
  15. Hekimoğlu, B., & Altındeğer, M. (2008). Küresel ısınma ve iklim değişikliği, Samsun İl Tarım Müdürlüğü,https://samsun.tarimorman.gov.tr/Belgeler/Yayinlar/Kitaplarimiz/kuresel_isinma_ve_iklim_degisikligi.pdf
  16. Jorgerson, A.K., Clark, B., & Kentor, J. (2010). Militarisation and the environment: A panel study of carbon dioxide emissions and the ecological footprints of nations, 1970-2000, Global Environmental Politics, 10(1), 7-29.
  17. Kalaycı, İ. (2011). Afrika’nın melez yüzü, “MENA”: Makro iktisadi göstergelere ve küresel endekslere göre manası, Avrasya Etüdleri, 40/2011, 175-199.
  18. Kalaycı, İ. (2017). İktisadi Güvenlik/leştirme: MENA ve Türkiye, Avrasya Etüdleri, 52/2017-2, 79-109.
  19. Ngounou, B.A., Domguia, E.N., Pondie, T.M., Ngameni, J.P., & Zanfack, L.T. (2024). Military spending: An obstacle to environment sustainability in Africa, Natural Resources Forum, 49(1), 491-515.
  20. Nkoro, A., & Uko, A.(2016). Autoregresive Distributed Lag(ARDL) Cointegration tecnique: application and interpration, Journal of Statistical and Econometric Methods, 5(4), 63-91.
  21. Our world in data, https://ourworldindata.org/co2-emissions
  22. Özcan, B., & Apergis, N. (2018). The impact of internet use on air pollution: Evidence from emerging countries. Environmental Science and Pollution Research, 25(5), 4174–4189. https://doi. org/10.1007/s11356-017-0825-1
  23. Özcan, G., & Karter, Ç. (2020). Çevresel bozulmalarda terörizm ve kamu harcamalarının etkisi, Politik Ekonomik Kuram, 4(2), 255-268.
  24. Pesaran, M.H. (2007). A simple panel unit root test in the presence of cross sectional dependence, Journal Of Applied Econometrics, 22(2), 265-312.
  25. Pesaran, H. M. ve Yamagata, T. (2008). Testing slope homogeneity in large panels, Journal Of Econometrics, 142, 50–93.
  26. Pesaran, M. H., Shin, Y., & Smith, R. P. (1999). Pooled mean group estimation of dynamic heterogeneous panels. Journal of the American Statistical Association, 94(446), 621-634. https://doi.org/10.1080/01621459.1999.10474156
  27. Qayyum, U., Anjum, S., & Sabir, S. (2021). Armed conflict, militarisation and ecological footprint: empirical Evidence From South Asia, Journal of Cleaner Production, 281 125299.
  28. SIPRI, Stockholm International Peace Research Institute, https://www.sipri.org/
  29. Shahbaz, M., Solarin, S.A., Sbia R., & Bibi S. (2015) Does energy intensıty contribute to CO2 emissions? A trivariate analysis in selected African countries, Ecological Indicators, 50, 215-224.
  30. Shahbaz, M., Solarin, S.A., & Öztürk İ. (2016). Environmental Kuznets curve hypothesis and the role of globalisation in selected African countries, Ecological Indicators, Vol. 67, 623-636.
  31. Solarin, S.A. (2014). Convergence of CO2 emissions levels: Evidence from African countries, Journal of Economic Research, 19, 65-92.
  32. Solarin, S.A., Al-mulali, U., & Öztürk, İ. (2018). Determinants of pollution and the role of the military sector: Evidence from a maximum likelihood approach with two structural breaks in the USA, Environment Science and Pollution Research, 25, 30949-30961.
  33. Swamy, P. (1970). Efficient inference in a random coefficient regression model, Econometrica, 38(2), 311–323.
  34. Tahir, M., Burki, U., & Azid T.(2022). Terrorism and environment and sustainability, Resources, Environment and Sustainability, Cilt 8, 100056, 1-10.
  35. Türedi, S., & Yıldız, F. (2022). Militarizasyon MENA ülkelerinde çevresel kirliliği nasıl etkiliyor?, İstanbul Üniversitesi Sosyoloji Dergisi, 42(1), 217-235.
  36. Worldbank, https://databank.worldbank.org/source/world-development-indicators
  37. Ullah, S., Andlib, Z., Majeed, M.T., Sohail, S., & Chishti, M.Z. (2021). Asymmetric effects of militarisation on economic growh and environmental degredation: Fresh evidence from Pakistan and India, Environment Science and Pollution Research 28(8), 9484-9497.
  38. Ünal, H., & Atasel, Y.(2021). Koordineli piyasa ekonomilerinde tarım, orman alanları ve enerji tüketiminin çevresel kalite üzerindeki etkisi: Ampirik bir analiz, Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi, İİBF Dergisi, 9(1), 319-337.

Benzer Makaleler

Bu makale için ayrıca gelişmiş bir benzerlik araması başlat yapabilirsiniz.