Cilt 13 Sayı 2 (2025): Business & Management Studies: An International Journal
Makaleler

Profesyonel turist rehberlerinin bakış açısından metaverse, sanal gerçeklik teknolojileri ve yapay zekâ üzerine bir çalışma

PDF (İngilizce)
  • Gözde Özdemir Uçgun
Gözde Özdemir Uçgun
Dr. Öğretim Üyesi, İstanbul Aydın Üniversitesi, İstanbul, Türkiye

Yayınlanmış 25.06.2025

Anahtar Kelimeler

  • Virtual Reality Technologies, Metaverse, Artificial Intelligence, Professional Tourist Guide
  • Sanal Gerçeklik Teknolojileri, Metaverse, Yapay Zekâ, Profesyonel Turist Rehberi

Nasıl Atıf Yapılır

Profesyonel turist rehberlerinin bakış açısından metaverse, sanal gerçeklik teknolojileri ve yapay zekâ üzerine bir çalışma. (2025). Business & Management Studies: An International Journal, 13(2), 718-735. https://doi.org/10.15295/bmij.v13i2.2570

Telif Hakkı (c) 2025 Gözde Özdemir Uçgun

Creative Commons License

Bu çalışma Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License ile lisanslanmıştır.

Nasıl Atıf Yapılır

Profesyonel turist rehberlerinin bakış açısından metaverse, sanal gerçeklik teknolojileri ve yapay zekâ üzerine bir çalışma. (2025). Business & Management Studies: An International Journal, 13(2), 718-735. https://doi.org/10.15295/bmij.v13i2.2570

Öz

Bu araştırmanın temel amacı, turizm sektörünün vazgeçilmez bir unsuru olan turist rehberlerinin, turizm faaliyetleri çerçevesinde gelişen teknolojilere ilişkin bakış açılarını incelemektir. Çalışma, nitel araştırma tekniklerine dayalı olup, veriler yarı yapılandırılmış görüşme formları yardımıyla elde edilmiştir. Araştırmaya katılan 18 turist rehberi ile yapılan yüz yüze görüşmeler ve telefon görüşmeleri MAXQDA24 nitel veri analiz programı kullanılarak içerik analizine tabi tutulmuş, ayrıca katılımcılar tarafından mülakatlarda sıklıkla tekrarlanan ifadeler, metin içinde alıntı yöntemiyle aktarılmıştır. Profesyonel turist rehberlerinin genel olarak bu teknolojileri olumlu gördükleri ve mesleğin icrasında bunların çoğunlukla kolaylık sağladığını düşündükleri belirlenmiştir. Ancak yapay zekâ, sanal gerçeklik, metaverse ve sanal müzeler gibi teknolojik gelişmelerin yaygınlaşmasıyla, geleneksel rehberlik hizmetlerine olan talebin azalabileceğini ve istihdam sorunları yaşanabileceğini belirtmişlerdir. Dijitalleşme, turizm sektörünü doğrudan etkilemekte olup metaverse, sanal gerçeklik teknolojileri ve yapay zekânın kullanımı, profesyonel turist rehberlerinin mesleki yeterliliği, performansı ve turistlere sundukları hizmetin içeriği açısından oldukça önemlidir. Turist rehberlerinin bu teknolojilere ilişkin bakış açısını ele alan bu tür çalışmaların literatürde az sayıda olması, araştırmanın önemini ve özgünlüğünü yansıtmaktadır.

PDF (İngilizce)

Referanslar

  1. Ahn, S., Jin, B. E., & Seo, H. (2024). Why do people interact and buy in the metaverse? Self-expansion perspectives and the impact of hedonic adaptation. Journal of Business Research, 175, 114557.
  2. Altunısık, R., Coskun, R., Bayraktaroglu, S. & Yıldırım, E. (2010). Sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri, Sakarya: Sakarya Kitabevi.
  3. Aysin Ornek, N., & Karamustafa, K. (2025). Understanding the evolution of the guided tours: the case of Türkiye. Journal of Tourism and Cultural Change, doi: 10.1080/14766825.2025.2453227
  4. Basar, A. & Yıldırım, H. M. (2023). Turist rehberlerinin bakış açısından akıllı turizm uygulamalarının değerlendirilmesi: Çanakkale Rehberler Odası örneği. Turist Rehberliği Nitel Araştırmalar Dergisi, 4(1), 14-35.
  5. Bilgihan, A., Leong, A. M. W., Okumus, F., & Bai, J. (2024). Proposing a metaverse engagement model for brand development. Journal of Retailing and Consumer Services, 78(5), 103781.
  6. Buhalis, D., & Karatay, N. (2022). Mixed reality (MR) for Generation Z in cultural heritage tourism towards metaverse. Information and Communication Technologies in Tourism 2022: Proceedings of the ENTER 2022 eTourism Conference, January 11–14, 2022.
  7. Buhalis, D., Lin, M.S., & Leung, D. (2023). Metaverse as a driver for customer experience and value co-creation: implications for hospitality and tourism management and marketing. International Journal of Contemporary Hospitality Management, 35(2), 701–716.
  8. Busulwa, R. Pickering, M., & Pathiranage, N. W. (2024). Readiness of hospitality and tourism curricula for digital transformation. Journal of Hospitality, Leisure, Sport & Tourism Education, 35, 100519.
  9. Cengiz Tirpan, E. (2024). The ethical issues in generative artificial intelligence: A systematic review. BMIJ, 12(4), 729-747.
  10. Clark, D. (2018). Trust in artificial intelligence in Turkey 2018. Retrieved March 26, 2025, from https://www.statista.com/statistics/950450/trust-in-artificial-intelligence-turkey/.
  11. Daling, L. M., & Schlittmeier, S. J. (2024). Effects of augmented reality, virtual reality, and mixed reality–based training on objective performance measures and subjective evaluations in manual assembly tasks: a scoping review. Human Factors, 66(2), 589-626.
  12. De Jonckheere, M., & Vaughn, L. M. (2019). Semi-structured interviewing in primary care research: A balance of relationship and rigour. Family Medicine and Community Health, 7(2), 1–8.
  13. de la Harpe, M. & Sevenhuysen, K. (2020). New technologies in the field of tourist guiding: Threat or tool? Journal of Tourismology, 6(1), 13-33.
  14. Demir, M. (2024). How artificial intelligence in tourist guidance education is changing the game. In Ş. Demir & M. Demir (Eds.), Enhancing Higher Education and Research With OpenAI Models (93-112). IGI Global Scientific Publishing.
  15. Deng, B., Wong, I. A. & Lion, Q. L. (2024). From metaverse experience to physical travel: the role of the digital twin in metaverse design. Tourism Review, 79(5), 1076-1087.
  16. Duzgun, E. (2022). Turist rehberlerinin dijital turizmdeki gelişmelere bakışı. Turizm Akademik Dergisi, 9(1), 193–208.
  17. Ercan, F. (2022). Teknolojinin turist rehberliği üzerine etkilerini konu alan ulusal makalelerin meta-sentez tekniği ile incelenmesi. Turizm Akademik Dergisi, 9(1), 137–155.
  18. Ergin, G. (2022). Müze deneyiminin dijital teknolojilerle oyunlaştırılması. Ida: International Design and Art Journal, 4(2), 200-213.
  19. Ersu, Ö. (2018). Profesyonel turist rehberliğinde dijital dönüşüm: mesleğin yakın geleceği artırılmış gerçeklik ve sanal gerçeklik uygulamaları. International Journal of Tourism, Economic and Business Sciences, 2(2), 578-586.
  20. Eser, S., Çakıcı, C. A., Babat, B., & Kızılırmak, İ. (2019). Turlarda teknoloji kullanımı: turistler ve turist rehberleri gözüyle bir değerlendirme. Balıkesir University Journal of Social Sciences Institute, 22(41), 465-480.
  21. Fidan, T. & Ozturk, I. (2015). Perspectives and expectations of union member and non-union member teachers on teacher unions. Journal of Educational Sciences Research, 5(2), 191-220.
  22. Fronza, I. (2013). Opening statement. Cutter IT Journal, 26(1), 3–5.
  23. Fuchs, P. Moreau, G., & Guitton, P. (2011). Virtual reality: Concepts and technologies, New York: CRC Press.
  24. Ghali, Z., Rather, R.A., & Khan, I. (2024). Investigating metaverse marketing-enabled consumers' social presence, attachment, engagement, and (re)visit intentions. Journal of Retailing and Consumer Services, 77(103671), 1–12.
  25. Goo, J., Huang, C.D., Yoo, C.W. & Koo, C. (2022). Smart tourism technologies' ambidexterity: balancing tourist's worries and novelty seeking for travel satisfaction. Information Systems Frontier, 24, 2139–2158.
  26. Guner, D., & Cılgınoglu, H. (2024). Artificial intelligence perspective on tourism education. Tourism and Recreation, 6(1), 149–157.
  27. Guo, Z. & Wang, H. (2025). Research on the 'Dual-Channel' design of AR tourism guide digital products on intelligent mobile terminals integrating 'Digital, Culture, and Tourism'. The Design Journal. 28(0), 1–27.
  28. Gursoy, D., Malodia, S., & Dhir, A. (2022). The metaverse in the hospitality and tourism industry: An overview of current trends and future research directions. Journal of Hospitality Marketing &, Management, 31(5), 527–534.
  29. Harmankaya, M. B. (2010). Müzelerde elektronik rehberlik uygulamaları. (Yayınlanmamış Uzmanlık Tezi). T.C Kültür ve Turizm Bakanlığı Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü, İstanbul.
  30. Helmy, M., El-Din, Y. S., Mohamed, O. T., Kader, O. S. A., Ramadan, S. A., Kamal, A. E., & Selim, M. R. M. (2024). Navigating the world with an intelligent tourist guide using generative AI. International Telecommunications Conference (ITC-Egypt), Cairo, Egypt, 2024, 1-6.
  31. Huang, Y.-C., Backman, K. F., Backman, S. J., & Chang, L. L. (2016). Exploring the implications of virtual reality technology in tourism marketing: an integrated research framework. International Journal of Tourism Research, 18(2), 116-128.
  32. Iscen, M. & Isık, B. (2020). Turist rehberlerinin kullandıkları mobil uygulamaların algılanan fayda ve kullanım kolaylığına yönelik nicel bir araştırma. Journal of Business in the Digital Age, 3(1), 2651–4737.
  33. Jafar, R. M. S., & Ahmad, W. (2024). Tourist loyalty in the metaverse: The role of immersive tourism experience and cognitive perceptions. Tourism Review, 79(2), 321–336.
  34. Kavak, M., Emir, O., & Arslanturk, Y. (2024). Evaluation of Virtual Tours as Virtualrooming in Terms of the Tendency to Visit the Destination on Site: A Mixed Method Study. Journal of Tourism & Gastronomy Studies, 12(2), 1406–1441.
  35. Kaynak, I. H., Sevinc, F. & Uslu, S. (2024). Dijital müzecilik uygulamalarına yönelik turist rehberi algıları: Çatalhöyük tanıtım ve karşılama merkezi örneği. Sivas İnterdisipliner Turizm Araştırmaları Dergisi, 7(2), 317–337.
  36. Kuluk, C. (2019). Sanat müzelerindeki kopyalama programlarının tarihsel temelleri ve Amerika’daki uygulama örnekleri. Ibad Sosyal Bilimler Dergisi, 378-395.
  37. Kumar, S., Kumar, V., Devi, N., & Bhatt, I.K. (2024). Impact of the metaverse on tourism and hospitality industry. In M. Valeri & A. Albattat (Eds.), Metaverse and Tourism: Rethinking implications on virtual reality (216–230). London: Routledge.
  38. Lee, L. H., Braud, T., Zhou, P., Wang, L., Xu, D., Lin, Z., Kumar, A., Bermejo, C., & Hui, P. (2021). All one needs to know about metaverse: A complete survey on technological singularity, virtual ecosystem, and research agenda. Foundations and Trends in Human-Computer Interaction, 18(2–3), 100–337.
  39. Marjaei, S., Yazdi, F. A., & Chandrashekara, M. (2019). MAXQDA and its application to LIS research. Library Philosophy and Practice (e-journal). 2325. Retrieved April 2, 2025, from https://digitalcommons.unl.edu/libphilprac/2325
  40. Mason, M. (2010). Sample size and saturation in PHD studies using qualitative interviews. Forum Qualitative Sozialforschung Forum. Qualitative Social Research, 11(3).
  41. Miles, M, B., & Huberman, A. M. (1994). Qualitative data analysis: An expanded Sourcebook. (2nd ed). Thousand Oaks, CA: Sage.
  42. Monaco, S., & Sacchi, G. (2023). Travelling the metaverse: Potential benefits and main challenges for tourism sectors and research applications. Sustainability, 15(4), 3348.
  43. Moy, C., & Gadgil, A. (2022). Opportunities in the metaverse: How businesses can explore the metaverse and navigate the hype vs. reality. JPMorgan Chase & Co. USA. Retrieved April 12, 2025, from https://www.jpmorgan.com/content/dam/jpm/treasury-services/documents/opportunities-in-the-metaverse.pdf
  44. Patton, M.Q. (2002). Qualitative research and evaluation methods (3rd Ed.). London: Sage Publications, Inc.
  45. Pınarcik, P. (2023). Evaluation of COVID-19 pandemic process through the case of Konuralp Museum. Journal of International Museum Education, 5(Special Issue), 52-61. https://doi.org/10.51637/jimuseumed.1362598
  46. Poggenpoel, M., & Myburgh, C. (2003). The researcher as research instrument in educational research: A: Research instrument. Education, 124, 418-421.
  47. Prayag, G., Mills, H., Lee, C., & Soscia, I. (2020). Team identification, discrete emotions, satisfaction, and event attachment: a social identity perspective. Journal of Business Research, 112, 373–384.
  48. Rana, N. P., Pillai, R., Sivathanu, B., & Malik, N. (2024). Assessing the nexus of generative AI adoption, ethical considerations, and organisational performance. Technovation, 135(2024), 1-12.
  49. Rather, R. A., Zaman, M., Rasul, T., Nawaz, M.Z., & Akhtar, N. (2025). Why do customers engage and interact in metaverse tourism? An SOR perspective, Current Issues in Tourism, 1–17.
  50. Rauschnabel, P. (2022). XR in tourism marketing. In Buhalis, D. (Ed.), Encyclopedia of Tourism Management and Marketing. USA: Edward Elgar Publishing.
  51. Ro, Y.K., Brem, A., & Rauschnabel, P.A. (2018). Augmented reality smart glasses: definition, concepts, and impact on firm value creation. In T. Jung, & M.. C. tom Dieck (Eds.) Augmented Reality and Virtual Reality (169–181). Cham: Springer.
  52. Ozalkan, S., Özkurt, D. Ş. & Yazıcı Ayyıldız, A. (2022). A study of digitilisation and robot guıdes from the perspectıve of tourıst guides. Journal of Tourism and Gastronomy Studies, 10(2), 1415–1435.
  53. Ozdemir Ucgun, G. & Sahin, S. Z. (2023). How does metaverse affect the tourism industry? Current practices and future forecasts. Current Issues in Tourism, 27(17), 2742–2756.
  54. Ozdemir Ucgun, G. (2024). The effects of metaverse on the tourism industry. Journal of Metaverse, 4(1), 71–83.
  55. Sen, N. (2020). Örnek olaylarla turist rehberliği. In E. Düzgün, (Ed.) Turist Rehberliği ve Teknolojik Gelişmeler (285–301). Ankara: Detay Yayıncılık.
  56. Stahl, B.C. & Eke, D. (2024). The ethics of ChatGPT – exploring the ethical issues of an emerging technology. International Journal of Information Management, 74(102700), 1–14.
  57. Stankov, U., & Gretzel, U. (2020). Tourism 4.0 technologies and tourist experiences: a human-centered design perspective. Information Technology&Tourism, 22, 477–488.
  58. TUREB, (2025). Guide statistics, Retrieved April 8, 2025, from https://www.tureb.org.tr/RehberIstatistik accessed on 18.04.2025.
  59. Vatan, A. & Dogan, S. (2021). What do hotel employees think about service robots? A qualitative study in Turkey. Tourism Management Perspectives, 37(100775), 1–10.
  60. Walczak, K., Cellary, W. & White, M. (2006). Virtual museum exhibitions. Computer, 39(3), 93-95.
  61. Wang, H. et al. (2023). A survey on the metaverse: the state-of-the-art, technologies, applications, and challenges. IEEE Internet of Things Journal, 10(16), 14671-14688. doi: 10.1109/JIOT.2023.3278329.
  62. World Economic Forum, (2016). The future of jobs employment, skills, and workforce strategy for the fourth industrial revolution. World Economic Forum Survey Report. Retrieved February 11, 2025, from https://www3.weforum.org/docs/WEF_Future_of_Jobs.pdf accessed on 18.04.2025.
  63. Wyld, D. C. (2010). The virtual tourist: using the virtual world to promote the real one. Advances in Competitiveness Research, 18(1-2), 111–120.
  64. Xu Y, Liu X, Cao X, Huang C, Liu E, Qian S, Liu X, Wu Y, Dong F, Qiu CW, Qiu J, Hua K, Su W, Wu J, Xu H, Han Y, Fu C, Yin Z, Liu M, & Zhang J. (2021). Artificial intelligence: A powerful paradigm for scientific research. The Innovation, 2(4), 100179.
  65. Yıldırım, A. & Simsek, H. (2013). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayınları.
  66. Yıldız, S. (2019). Turist rehberliği mesleğinde robot rehberlerin yükselişi. Süleyman Demirel Üniversitesi Vizyoner Dergisi, 10(23), 164–17.
  67. Yung, R., & Khoo-Lattimore, C. (2019). New realities: a systematic literature review on virtual reality and augmented reality in tourism research. Current issues in tourism, 22(17), 2056–2081.
  68. Zhang, B., Sundar, S., & Go, E. (2015). Communicating art, virtually psychological effects of technological affordances in a virtual museum. International Journal of Human Computer Interaction, 31(6), 385–401.

Benzer Makaleler

Bu makale için ayrıca gelişmiş bir benzerlik araması başlat yapabilirsiniz.